Elementlerin tüm özelliğini gösteren en küçük parçasına atom denir.
Atomu oluşturan parçacıklar farklı yüklere sahiptir. Atomda bulunan yükler; negatif yükler ve pozitif yüklerdir. Atomu oluşturan parçacıklar:
* Cisimden cisme elektrik yüklerini taşıyan negatif yüklü elektron,
* Elektronların yükünü dengeleyen aynı sayıda ama pozitif yüklü olan proton,
* Elektrik yükü taşımayan nötr parçacık nötron.
Atom iki kısımdan oluşur:
1-Çekirdek (merkez)
2-Katmanlar (yörünge; enerji düzeyi)
Çekirdek, hacim olarak küçük olmasına karşın, atomun tüm kütlesini oluşturur. Çekirdekte proton ve nötronlar bulunur. Elektronlar ise çekirdek çevresindeki katmanlarda bulunur.
- Elementlerin Çekirdekte bulunan protonlar, atomun ( o elementin) tüm kimyasal ve fiziksel özelliklerini belirler.
- Proton sayısı atomlar (elementler) için ayırt edici özelliktir. Yani proton sayısının farklı olması elementin diğerinden farklı olduğu anlamına gelir.
- Elektronların bulunma olasılığının olduğu bölgelere elektron bulutu denir.
- Kimyasal olaylarda (reaksiyonlarda) yalnızca elektron sayısı değişir. Proton ve nötron, çekirdekte bulunduğu için sayıları değişmez.
- Nötr bir atom için; elektron sayısı= proton sayısı
- (Z) Atom numarası= proton sayısı
- Çekirdek yükü= proton sayısı
- İyon yükü= proton sayısı – elektron sayısı
- (A) Kütle numarası= proton + nötron sayısı (Nükleon sayısı)(atom ağırlığı)
İzotop atom: Proton sayıları (atom numaraları)aynı, nötron sayıları farklı olan atomlara denir.
İzotop atomların kimyasal özellikleri aynı (p aynı) , fiziksel özellikleri farklıdır (n farklı).
Nötr halde bulunmayan, iyon halindeki izotop atomların hem fiziksel, hem kimyasal özellikleri farklıdır.
Elektronlar Nerede Dönüyor?
Elektronlar çekirdek çevresindeki katmanlarda (yörüngelerde) dönerek hareket ederler. Çekirdeğe en yakın katman 1 olmak üzere dışa doğru 2, 3,4... olarak katmanlar numaralandırılır. (bu katmanlar çember değil, küre yüzeyi olarak düşünülmelidir.)
Her katmanda bulunabilecek elektron sayısı bellidir.
1. Yörüngede en çok 2 elektron
2. Yörüngede en çok 8 elektron
3. Yörüngede en çok 18 elektron
4. Yörüngede en çok 32 elektron
5. Yörüngede en çok 32 elektron
6. Yörüngede en çok 18 elektron
7. Yörüngede en çok 8 elektron bulunur.
- Bir atomun ilk yörüngesi en fazla 2 elektron, son yörüngesi en fazla 8 elektron taşır.
- Bir nötr atom çekirdeğindeki proton sayısı kadar elektron taşır.
Elektron Alışverişi Ve Sonuçları:
Helyum (2), neon (10), argon (18)in elektron dağılımlarını aşağıda yapalım:
Eğer bu üç elementin birer elektronu daha olsaydı, her birinde yeni bir katman oluşacaktı. Çünkü her üçünün de en dıştaki katmanları tamamen dolu durumdadır.
1.Katmanda en çok 2 elektron bulunması durumu dublet kuralı, 2. ve 3. katmanlarda en çok 8 elektron bulunması durumu oktet kuralı olarak adlandırılır. Helyum dublet, neon ve argon oktet kuralına uyar. Oktet veya dublet kuralına uyan atomlar kararlı yapıya sahiptir.
Diğer elementler de kararlı yapıya sahip olmak isterler. Bu yüzden elektron alır veya verirler.
Son yörüngesindeki elektron sayısı az olan lityum (3), berilyum (5) gibi elementler elektron verme eğilimindedir.
Oksijen(8), flor(9) elementleri ise elektron almaya yatkındır.
Atomlar elektron alarak veya vererek kararlı yapıya ulaştıklarında artık, iyon olarak adlandırılırlar.
Nötr bir atomun elektron almış veya vermiş haline iyon denir.
Atom elektron alarak kararlı hale geçerse elektron sayısı>proton sayısı olur. Bu tür iyonlara negatif(-) yüklü iyon (anyon)denir.
Atom elektron vererek kararlı hale geçerse elektron sayısı(+)yüklü iyon (katyon)denir.
Atomlar kaybettikleri elektron sayısı kadar +yüklü, kazandıkları elektron sayısı kadar – yüklü olurlar. Not: iyon yükü =proton sayısı- elektron sayısı
Eğer iyon anyonsa sembolün sağ üst kısmına – işareti konur ve aldığı elektron sayısı yazılır. Katyonsa + işareti konur ve sayısı yazılır.