AD (İSİM)
Varlıkları karşılayan kelimelere ad (isim) denir. Adlar şöyle gruplandırılır:
Tekil Ad: Sayı olarak tek varlığı karşılayan adlardır.
Ahmet, Zehra, ağaç, ev, masa, …
Çoğul Ad: Sayı olarak birden çok varlığı karşılayan adlardır.
Ahmet’ler, ağaçlar, evler, masalar, …
Özel Ad: Dünya üzerinde, sadece bir varlığı karşılayan adlardır. Bu adların ilk harfi, her zaman büyük yazılır.
Ahmet, Zehra, Çorum, Türkiye, Yavuz Sultan Selim İlköğretim Okulu, İslamiyet, Türkçe, Karabaş (köpek adı).
Cins (Tür) Adı: Aynı türden olan varlıkları karşılayan adlardır.
Ağaç, insan, kedi, köpek, masa, okul, …
Somut Ad: Duyu organlarımızla fark edebildiğimiz varlıkların adıdır.
Ahmet, hava, rüzgâr, ışık, kalem, kitap.
Soyut Ad: Duyu organlarımızla fark edemediğimiz varlıkların adıdır.
Melek, rüya, sevinç, saygı, neşe, …
Topluluk Adı: Tekil gibi göründüğü halde, çoğul anlam taşıyan adlardır.
Grup, sürü, orman, bölük, alay, halk, sınıf, millet, …
AD TAMLAMALARI ( AD TAKIMLARI)
Birden fazla ismin (adın) birbirini anlam bakımından tamamlamasıyla oluşan sözcük gruplarına ad tamlamaları denir.
İsim tamlamalarında 1. isme tamlayan,
2. isme tamlanan denir.
ağacın dalı
tamlayan tamlanan
İsim tamlamalarında, tamlayan isme getirilen –in (-ın, -un, -ün) ekine tamlayan eki, tamlanan isme getirilen –ı (-i,-u, -ü) ekine de tamlanan eki denir.
İsim tamlamaları dört çeşittir:
1. Belirtili İsim Tamlaması: Tamlayanı –in (-ın, -un, -ün), tamlananı ise –ı (-i,-u, -ü) ekini almış olan tamlamalara belirtili isim tamlaması denir. Belirtili isim tamlamalarında tamlayan, tamlananın kime, neye ait olduğunu gösterir. Kapının kolu, saatin pili.
2. Belirtisiz İsim Tamlaması: Tamlayanın hiç ek almayıp, tamlananın –ı (-i,-u, -ü) ekini aldığı tamlamalardır. Kapı kolu, saat pili.
Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan tamlananın neden yapıldığını, neye benzediğini bildirebilir:
"Lahana turşusu", "Erik hoşafı", "Bulgur pilâvı" (Bu tamlamalarda tamlayan, tamlananın neyden yapıldığını bildirir.)
"Deve kuşu", "Kılıç balığı", "Küpe çiçeği" (Bu tamlamalarda ise tamlayan, tamlananın neye benzediğini bildirir.)
*Belirtisiz isim tamlaması sıfat göreviyle kullanılabilir
"El yazması kitaplar şimdi çok değerli." cümlesinde "el yazması" belirtisiz isim tamlamasıdır. Bu tamlama, cümlede sıfat göreviyle kullanılmıştır.
3. Takısız İsim Tamlaması: Tamlayanı ve tamlananı ek almamış olan isim tamlamalarıdır. Bu tür tamlamalarda tamlayan, tamlananın hangi maddeden, madenden yapıldığını bildirir. Altın kolye, demir kapı, yün kazak, plastik sandalye.
4. İç içe Girmiş ( Zincirleme ) İsim Tamlaması: Tamlayanın, tamlananın veya her ikisinin kendi içinde başka bir isim tamlaması olduğu söz gruplarıdır. Bu tür isim tamlamaları, en az üç ismin bir araya gelmesi ile oluşur.
Evin kapısının rengi, macera kitaplarının okuyucusu, saka kuşunun ötüşü, ceketin düğmesinin ipi.