Mustafa Kemal, Sakarya Savaşı sonrasında, madenlerin önemini belirttiği bir konuşmasında, cephelerde yalnız askerlerin değil, milletlerin bütün maddi ve manevi güçlerinin karşı karşıya geldiğini ve çarpıştığını ifade etmiştir.
Büyük Atatürk burada maddi ve manevi güçlerle bir ulusun tüm milli (ulusal) gücünü ifade ediyordu. Bu anlamda milli güç, bir ulusun, hedeflerine ulaşabilmek amacıyla kullanılabileceği maddi ve manevi kaynaklarının toplamıydı.
Öncelikle Büyük Atatürk’ün maddi ve manevi diye ifade ettiği milli güç unsurlarımızı sayalım: Askeri güç, siyasi güç, ekonomik güç, nüfus gücü, coğrafi güç, sosyo kültürel güç, bilimsel ve teknolojik güç.
Askeri Güç
Aslında ülkelerin en önemli milli gücü, askeri gücüdür. Askeri güç, ulusal politikanın uygulanmasında ve ulusal hedeflerin elde edilmesinde kullanılan fiziki güçtür. Vatanın savunması ya da milli menfaatlerin korunması askeri gücün hazır bulundurulmasıyla sağlanır. Etkili ve verimli askeri gücün oluşabilmesi için silah, araç ve gereçlerin yeni teknolojilerle donatılması gerekmektedir. Ayrıca silah, araç ve gereçlerin kullanılması ve tatbikatlar yapılarak geliştirilmesi için bilgi birikimine ve bilginin güncellenmesine gerek vardır. Başka bir ifadeyle silah, araç ve gereçlerin sayıca çokluğu yerine işlevsel yönlerine bakmak gerekir.
Siyasi Güç
Siyasi güç, bir devletin milli hedeflerine erişmek, erişilenleri koruyup geliştirmek ve milli menfaat sağlamak amacıyla kullandığı siyasi kuvvetlerin toplam verimidir. Ülkede uygulanan siyaset, gerçekten büyük bir güçtür. Siyasi güç, ülkemizde kaynağını Türkiye Büyük Millet Meclisinden almaktadır. TBMM kuruluşundan beri, egemenliğin kaynağının kayıtsız şartsız millette olduğu esasına dayandırılmıştır. TBMM, milletin duygularını, düşüncelerini, ihtiyaçlarını ve beklentilerini gerçekleştirmede ön olmuştur.
Büyük Atatürk’ün kurduğu Türkiye Cumhuriyeti Devletinin siyasi gücünü oluşturan Türkiye Büyük Millet Meclisi, 1924 Anayasasını yürürlüğe koyarak egemenliğin kayıtsız şartsız millette olduğunu ve bu egemenliğin kullanılmasının, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde bulunduğunu özellikle belirtmiştir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, çıkardığı yasalarla bir güçtür. Ülkede huzur ve güvenin sağlanması yönünde ve yine terörle mücadele alanında çıkardığı yasalarla suçların önlenmesinde ve suçluların caydırılmasında önemli bir güç teşkil etmektedir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, milli iradenin kayıtsız şartsız kullanıldığı en önemli organımız olduğu için gerçek bir güçtür.
Ekonomik Güç
Ekonomik güç, milli güç unsurları içinde en fazla öne çıkan güçlerden biridir. Milli gücün tüm unsurlarının gelişip güçlenmesi için gereken maddi ve parasal ihtiyaçlar, ekonomik güç tarafından karşılanır.
Ekonomik açıdan güçlü ülkelerin çoğu göstergeleri, sıralamalarda hep üst düzeydedir.
Mustafa Kemal, Büyük Zaferden sonra, Şubat 1923’de İzmir İktisat Kongresini gerçekleştirmiştir. Ülkemiz liberalizmden devletçiliğe, devletçilikten planlı karma ekonomiye, karma ekonomiden planlı serbest pazar ekonomisine kadar birçok yöntemi denemiştir. Denk bütçe esasları bu dönemde uygulanmıştır. Alt yapı yatırımlarına ağırlık verilmiştir. Yabancı işletmeler millileştirilmiştir. Merkez Bankası, İş Bankası kurulmuştur. Demiryollarının yapımına önem verilmiştir. Yine bu dönemde tarım sanayi planları yürürlüğe girmiş ve yabancı sermaye teşvik edilmiştir.
Ne var ki bütün bu hamleler, Türkiye’nin sanayi sürecini gerçekleştirdiğini ifade etmeye yeterli olamamıştır. Günümüz dünyası bilgi dönemini yaşıyorken, bizim sanayi devrimini tamamlayamamış olmamız, bilgi toplumu dünyasındaki yerimizi almamıza da engel olmaktadır.
Nüfus Gücü
Toplumlar, bilimsel ve teknolojik bilgilerle donatıldığında ciddi bir insan gücü oluştururlar. Bu güç, bilginin yanı sıra sağlıklı ve sosyal dayanışma içerisinde olursa daha da büyük bir anlam ifade eder.
Türkiye, genç nüfusa sahip bir ülkedir. Okullarımızdaki öğrenci sayısı 17 milyonu bulmuştur. Bizim öğrenci sayımızdan daha az nüfusa sahip Avrupa Birliğine bağlı birçok ülke vardır. Her ne kadar hızlı nüfus artışı ve çarpık kentleşme tam olarak kontrol altına alınamamışsa da, batılı ülkelerdeki yaşlanan nüfusa karşı avantaj olarak önem ifade etmektedir.
Coğrafi Güç
Bir ülkenin gücü, o ülkenin coğrafyasıyla yakından ilgilidir. Dünya üzerindeki bulunduğu konum, o ülkenin jeostratejik önemini ortaya koymaktadır. Eğer ülkeler, bulundukları coğrafyadaki yerlerine, izledikleri politikalarla yeni değerler katabilirlerse güçlerini daha da artırmış olabilirler.
Türkiye, coğrafyası itibarıyla hassas bir bölgededir. E. Korgeneral Suat İlhan’ın belirttiği gibi Türkiye, her şeyden önce doğu kültürü ile batı kültürü sınırındadır.
Hıristiyanlık ile Müslümanlık sınırındadır.
Asya’nın Avrupa sınırındadır.
Avrupa’nın Asya sınırındadır.
Liberal ekonomi ile devletçi ekonomi sınırındadır.
Kafkasya, Balkanlar ve Ortadoğu’nun ortasında bulunan Türkiye, bu yönüyle büyük bir anlam ifade etmektedir. Ayrıca dünya enerji yollarının merkezi olması da bu önemi artırmaktadır.
Sosyo Kültürel Güç
Sosyal ve kültürel güç; toplumun sahip olduğu ve tarihten gelen maddi ve manevi değerlerin topluma sağladığı güçtür. Ülkelerin güçleri, sosyo kültürel zenginlikleriyle de doğrudan ilgilidir. Bu bağlamda Türk insanı; tarihi bağ ve ilişkilerini, kültürel mirasını geliştirerek toplumun çağdaş ve ileri bir düzeye çıkarılmasını hedefleyen bir yapıya sahiptir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, kuruluşu sonrasında aldığı tedbirlerle sosyo kültürel gücü artırma gayreti içerisinde bulunmuştur. Zira Büyük Atatürk, karşısında bulunan ülkelerin ekonomik üstünlüğünü bildiği için halkımızın manevi gücünün ayakta tutulması yönünde gayret göstermiştir.
Bilimsel ve Teknolojik Güç
Bilimsel ve teknolojik güç, uluslararası alanda devletin etkinliğini gösterme adına vazgeçilmez güçlerden biridir. Bilgi yönünden güçlü olmak demek, yetişmiş insan gücüyle donatılmış olmak demektir. Yetişmiş insan gücüyle de teknolojik alanda ilerleme sağlanmış olur. Bilim ve teknoloji alanında etkin ve yeterli bir düzeye ulaşamayan devletler büyük topraklara, zengin doğal kaynaklara sahip olsalar bile büyük ve güçlü devletler arasında sayılmazlar.