SÖZCÜKTE ANLAM
Gerçek Anlam : Kelimelerin herkesçe bilinen ve söylendiğinde akla ilk gelen anlamlarına gerçek (sözlük) anlamı denir. (Göz doktoruna gitmek için randevu aldı.)
Yan Anlam: Bir sözcüğün temel anlamının yanında sonradan çeşitli benzerlik ve ilgiler dolayısıyla kazandığı ikinci anlama denir.( Aradığın şeyi,en son çekmecenin gözünde gördüm.)
Mecaz Anlam : Sözcüklerin gerçek anlamlarından tamamen uzaklaşarak kazandıkları anlama mecaz anlam denir. (Hiç gelmeyeceksin sandık; gözümüz yollarda kaldı.)
Deyim : Birden fazla kelimenin en az bir tanesinin gerçek anlamından uzaklaşıp mecaz anlamda kullanılmasıyla oluşan kalıplaşmış söz öbeklerine deyim denir. ( Yaptıklarına göz yumacağımı sanma.)
Soyut Anlam : Duyu organlarımızla algılanamayan, fakat kavram olarak var olan sözcüklere soyut anlamlı sözcükler denir. ( sevgi, saygı, kin, düşmanlık, iyilik, fedakarlık vb.)
Somut Anlam : Duyu organlarımızla algılanabilen sözcüklere somut anlamlı sözcükler denir. ( kitap, insan, kalem ,masa vb.)
Terim Anlamı : Bir bilim, meslek, sanat dalıyla ya da bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramı ifade eden kelimelere terim denir.( ek fiil- Türkçe, nota- müzik, enflasyon-ekonomi vb.)
Dolaylama : Bir sözcükle karşılanabilecek bir varlık ya da kavramın birden fazla sözcükle karşılanmasına dolaylama denir. (bacasız sanayi-turizm, beyaz altın- pamuk, ormanlar kralı-aslan, file bekçisi- kaleci vb.)
Ad Aktarması : Bir sözün başka bir sözün yerine herhangi bir benzetme amacı olmaksızın kullanılmasına ad aktarması denir. (Ortaokula giderken Kemalettin Tuğcu’yu okudum. Cümlesinde yazar adı söylenmiş, ama eserleri anlatılmak istenmiştir.)
Eş Anlam : Anlamları eş, yazılışları farklı olan kelimelerdir. ( siyah= kara, beyaz= ak, siyaset= politika rüzgar=yel, kalp=yürek el=yabancı vb.)
Zıt (Karşıt) Anlam : Nesne, durum, görev, iş, nitelik ve hareket bakımından birbirine karşıt kavramları karşılayan kelimelere zıt anlamlı kelimeler denir. (siyah/ beyaz, iyi/kötü, güel/çirkin vb.)
Eş Seslilik (Sesteşlik) : Yazılışları ve okunuşları aynı olduğu halde karşıladıkları anlamları farklı olan kelimelere sesteş kelimeler denir.
Yaz: 1. Mevsim anlamı Gül: 1. Bir çiçek adı
2. Yazmak eylemi 2. Gülmek eylemi
Genel Anlam : Varlıkları ve kavramları toplu bir şekilde karşılayan kelimeler Genel Anlamlı kelimelerdir.
Özel Anlam : Varlıkları ve kavramları sınırlı bir şekilde karşılayan kelimeler Özel Anlamlı kelimelerdir.
Aşağıda genelden özele sıralamasını inceleyiniz.
Uzay-Dünya-Türkiye-Karadeniz Bölgesi- Ordu- Gölköy
Yansıma : Doğadaki seslerin taklit edilmesi ile oluşmuş sözcüklerdir.
Köpekler sabaha kadar havladı.
Sınıfta çıt çıkmıyordu.
Meşin kırbaç şakladı.
NOT: Deniz pırıl pırıl parlıyordu. Bu cümlede pırıl pırıl yansıma gibi algılansa da SESE dayanmasığı için yansıma olarak alınmaz. Yansıma sözcüklerin doğada duyulması gerektiğini unutmayınız.
İkileme : Anlamı güçlendirmek için aynı kelimenin tekrarlanmasına, anlamları birbirine yakın, karşıt olan veya sesleri birbirini andıran kelimelerin yan yana kullanılmasına ikileme denir.
NOT: İkilemeler farklı şekillerde oluşabilir.
• Aynı sözcüğün tekrar edilmesi yoluyla.: yavaş yavaş, seve seve
• Biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerin kullanılmasıyla : eğri büğrü, para mara
• Zıt anlamlı kelimelerin birlikte kullanılmasıyla : aşağı yukarı, az çok
• Yakın ya da eş anlamlı sözcüklerin birlikte kullanılmasıyla : akıllı uslu,eş dost, yalan yanlış
• Anlamsız iki sözcüğün kullanılmasıyla : eciş bücüş,süklüm püklüm
NOT: İkilemeler arasına kesinlikle virgül konulmaz.
Nitel Anlam: Sözcüğün çeşitli özelliklerini belirtir.
Nicel Anlam:Bir şeyn sayılbilen,löçülebilen, azalıp çopalabilen durumunu anlatan sözcüklerdir.
Son denemeden çok iyi bir puan almış. (Nitel)
Son denemeden 100 puan almış(Nicel)
CÜMLEDE ANLAM
1. Cümlede anlam konusunda karşımıza en çok çıkan konulardan biri öznel-nesnel anlatımdır. Öznel anlatımın kişinin duygu ve düşüncelerini anlattığını, nesnel anlatımın ise herkes tarafından kabul edilir yargılar olduğunu unutmayın.
2. Bu tür sorularla karşılaştığınızda verilen yargının kanıtlama olanağı var mı bakacağız, eğer kanıtlanabilirse nesnel, kanıtlanamazsa öznel anlatımdır.
3. Öznel ve nesnel anlatıma yönelik sorular karşımıza şu soru kökleriyle çıkabilir.
4. Kanıtlanabilirlik açısından farklıdır.
5. Kişisel görüşe yer verilmiş/verilmemiştir.
6. Söyleyenin duygularına yer verilmiş/verilmemiştir.
7. Cümlede vurgu, yüklemden önceki kelimededir.
8. Konuyu bulurken "Ne anlatıyor?" , ana düşünceyi bulurken "Niçin anlatıyor?" sorularını sormalıyız.
9. Neden-sonuç cümlelerinin "–diği için" , amaç-sonuç cümlelerinin "–mek için" kalıpları ile oluştuğunu unutmayın.
Sınavı kazanmak için çok soru çözmeliyim.
Çok çalıştığım için sınavdan iyi bir not aldım.
10. Koşul cümlelerinde, yargının oluşması için bir koşulun gerekli olduğunu ve bu cümlelerin koşul kipi ile (-se/-sa) oluştuğunu unutmayın.
İşim biterse seninle gelebilirim.