ZAMİR (ADIL)
İsim olmadıkları hâlde isim gibi kullanılan, isimlerin yerini tutan kelimelere zamir denir. İkiye ayrılır:
A. SÖZCÜK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER
1. Şahıs (Kişi) Zamirleri: Sadece insan isimlerinin yerini tutan zamirlerdir.
Bu zamirler; “ben, sen, o, biz, siz, onlar” dır.
“Size ben yardım ederim.” “O, sana mektup göndermiş.”
Dönüşlülük Zamiri: Şahıs zamirleriyle birlikte kullanılarak cümledeki anlamı pekiştiren “kendi” kelimesine, dönüşlülük zamiri denir.
Dönüşlülük zamirinin asıl görevi, anlamı pekiştirmektir. “Bu kitabı ben yazdım.” “Bu kitabı ben kendim yazdım.”
2. İşaret (Gösterme) Zamirleri: İsimlerin yerini işaret yoluyla, göstererek tutan zamirlerdir. İşaret zamirleri “bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar” dır.
Örnekler:
“Bu bana dedemden kaldı.”
“O dün kapıya bırakılmış.”
“Şunlar neden masanın üzerinde duruyor.”
“Şu senin değil mi?”
“Bunlar en sevdiğim kitaplarımdır.”
3. Belgisiz Zamirler: İsimlerin yerini belli belirsiz, kesin olmayacak şekilde tutan zamirlerdir. Başlıca belgisiz zamirler şunlardır: “Bazısı, kimi, çoğu, hepsi, birkaçı, birçoğu, tümü, tamamı, herkes, hiçbiri, biri, falan, şey ...”
Örnekler:
“Bana her şey seni hatırlatıyor.”
“Herkes bu kitabı okusun.”
“Öğrencilerin çoğu Türkçeyi sever.”
4. Soru Zamirleri: İsimlerin yerini soru yoluyla tutan zamirlerdir. Esas soru zamirleri “kim” ve “ne” dir. Soru zamiri olarak kullanılabilecek diğer sözcükler şunlardır: “Kim, ne, nere, nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kimden, kimi, kaçı, kaçımız, hanginiz ...”
Örnekler:
“Annem sana ne dedi?”
“Bu çocuk da kim?
“Şimdi nereye gidiyoruz?”
“Soruların kaçını çözmüş?”
“Bu işi kime danışalım?”
“Hanginiz bu soruyu çözecek.”
B. EK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER
1. İyelik Zamirleri: İsimlere getirilerek, onların ait olduğu kişiyi bildiren zamirlerdir.
1. tekil - m 1. çoğul - miz (kitabım – kitabımız)
2. tekil - n 2. çoğul - niz (kitabın – kitabınız)
3. tekil- ı 3. çoğul - ları ((onun) kitabı – (onların) kitapları)
Örnekler:
“Okulumuz ana yolun kenarındadır.”
“Annesi güzellik salonu açmış.”
Kısacası, isim tamlamalarının tamlananlarında bulunan eklere, iyelik zamiri denmektedir.
2. İlgi Zamiri: Bir ismin ya da isim tamlamalarında tamlananın yerini tutan ek hâlindeki “-ki” zamiridir. Bu zamir, kendinden önceki kelimeye bitişik yazılır.
Örnekler:
"Bizim arabamız sizinkinden eski."
"Üzerindeki sana çok yakışmış."