Akarsu Aşındırma Şekilleri
Akarsular, yatak eğimlerinin azaldığı yerlerde kıvrımlar yaparak akarlar. Hem aşındırma, hem de biriktirme sonucunda, bu kıvrımlar daha da genişleyerek menderesleri oluşturur.
Menderesler oluşturan bir akarsuyun;
Kırgıbayır (Badlans), yarı kurak iklim bölgelerinde bitki örtüsünün zayıf, geçirimsiz tabakaların bulunduğu yamaçlarda sel sularının aşındırması ile yarılmış yüzeylerdir.
Akarsuyun bu basamaklar üzerinden akışına şelale ya da çağlayan adı verilir. Akarsuların şelale yaparak döküldükleri yerlerde, yüksekten hızla düşen suların ve içindeki taş, çakıl gibi maddelerin çarptığı yeri aşındırmasıyla oluşan çukurluklara dev kazanı denir.
Akarsuların derin vadilerle yararak oluşturdukları, çevrelerine göre yüksek düzlükler plato dur.
Akarsular, diğer dış faktörlerin de yardımıyla yeryüzündeki yükseltileri aşındırır ve çukur yerlerde biriktirme yapar. Böylece, yer kabuğu üzerindeki yükselti farklılıkları giderek azalır. Akarsu işlevlerinin son aşamasında ortaya çıkan yüzey şekli peneplen dir.
Akarsu Biriktirme Şekilleri
Akarsuların yatak eğimlerinin azaldığı geniş vadi tabanlarında taşıdıkları maddeleri biriktirmesi ile oluşan akarsu yatağındaki adalara ırmak adası denir.
Akarsular tarafından taşınan malzemelerin dağlık bölgelerdeki çukur alanlarda birikmesi ile dağ içi ovası oluşur.
Dağların ya da platoların yamaçlardan inen akarsular, aşındırdıkları malzemeleri eğimin azaldığı eteklerde biriktirmeleriyle oluşan şekillere birikinti konisi denir.
Deltalar, akarsuların denize döküldükleri yerlerde taşıdıkları maddeleri biriktirmesiyle oluşan alüviyal ovalardır.
Akarsular uzun yıllar boyunca yataklarında alüvyonlarını biriktirirler. İç kuvvetler etkisiyle bu vadiler yükselirse akarsular canlanır ve yatağını tekrar derine doğru kazarak alüvyon tabanın içine gömülür. Gömülme sonrasında, eski alüvyon taban yüksekte kalarak alüvyon basamaklarına dönüşür. Bu alüvyon basamaklarına seki denir.