Nüfus Sayımları Neden Yapılır ?

Nüfusun mekâna ve zamana bağlı gelişimini, coğrafi dağılışını ve yoğunluğunu, demografik ve sosyoekonomik niteliklerini, coğrafi ilkeler doğrultusunda araştırıp inceleyen ve sonuçlarını bir sentez halinde ortaya koyan beşeri coğrafya dalına Nüfus Coğrafyası denir.

Nüfus ve Nüfus Sayımları

Yeryüzünde belirli bir zamanda, sınırları belirli bir alanda veya yerde yaşayan insan topluluğuna nüfus denir. Bu alan, dünyanın tamamı olabileceği gibi ülke, bölge, il, ilçe, köy veya konut gibi daha dar bir alan da olabilmektedir. Nüfusu inceleyen bilim dalına demografi denir. Nüfusla ilgili bilgiler genelikle sayımlar yoluyla elde edilir. Belirli bir zamanda bir ülkede ya da ülkenin iyi tanımlanmış bölgesindeki tüm kişilere ilişkin demografik, ekonomik, toplumsal verilerin toplanma, değerlendirilme, analiz edilme ve yayımlanma işlemlerinin hepsine nüfus sayımı adı verilir.

Nüfus Sayımları Neden Yapılır?

Bilinen insanlık tarihinin ilk dönemlerinden bu yana, farklı amaçlar için de olsa, toplumları oluşturan bireyler hakkında çeşitli bilgiler araştırılmış ve kayıt altına alınmıştır. Bir ülkenin kalkınmasında alınan kararların, amaçlanan hedeflere ulaşması için ülkenin mevcut kaynaklarının bilinmesi gerekir. Bu kaynakların en önemlisi insan kaynaklarıdır. Bir ülkede nüfusun miktarı, nitelikleri, yaş gruplarına göre, ekonomik faaliyetlere göre dağılımı, cinsiyet yapısı gibi özelliklerin bilinmesi önemlidir. Modern nüfus sayımları da bu nitelikleri ortaya koymak için yapılmaktadır. Ayrıca nüfus artışının ortaya koyacağı sorunları önceden tespit etmek önlemler almak ve sorunları çözmek için gerekli planlamalar bu bilgiler sayesinde yapılabilmektedir. Dolayısıyla günümüzde nüfus sayımlarının yapılmasının temel amacı nüfusun yapısı ve özelliklerini öğrenerek ülkenin geleceği için; sosyal, ekonomik ve politik planlamalarda bunlardan yararlanmaktır.

20. yüzyıldan önce yapılan (modern olmayan) nüfus sayımlarının amaçları ve özellikleri:

• Bu sayımlar genel olarak çok dar amaçlara hizmet etmek için yapılmaktaydı.
  • Asker sayısını belirlemek amacıyla,
  • Vergi yükümlülerini belirlemek amacıyla,
  • Devlete belirli hizmetler yapmakla yükümlü kişilerin gelir kaynaklarının nicelik ve değişmelerini saptamak amacıyla,
  • Tarım ve arazi konularında bilgi toplamak amacıyla yapılırdı.
• Belirli aralıklarla yapılan periyodik sayımlar değildi.
• Elde edilen nüfusla ilgili bilgilerin bulunduğu istatistikler yeterince tutulmamış ve değerlendirilmemiştir.
• Bazı sayımlarda sadece erkekler sayılır, kadın ya da çocuklar sayılmazdı. (Örneğin; Osmanlı Devleti’nde müslüman olmayanlar, kadınlar ve çocuklar sayılmazdı)
• Ülkeler arasında birlik yoktu. Her ülke istediği zaman istediği yöntemi uygulayarak sayım yapardı.
• Bu dönem yapılan nüfus sayımları güvenilir ve düzenli olmadığından dünya nüfusu hakkında kesin bir bilgiye ulaşılamıyordu.

Domesday Book 1086'da İngiltere'yi fetheden I. William tarafından, hükmedeceği nüfusu ve vergilendirilecek malların miktarını öğrenmek için yapılmış erken bir nüfus sayımı örneğiydi.

20. yüzyıldan sonrası yapılan (modern) nüfus sayımlarının amaçları ve özellikleri:

• Nüfus artış hızını ve miktarını tespit etmek ve bunun sonucunda gerekiyorsa nüfus planlamasının yapılması veya nüfus arttırma çalışmalarına başlanması,
• Nüfusun dağılışının bilinmesi, buna göre nüfusun belirli alanlarda toplanmasının önlenmesi,
• Ülke kaynaklarının tespiti ve nüfusa göre kullanımının planlanması,
• İşsizlerin sayısının belirlenmesi ve buna göre iş sahalarının açılması,
• Okuma - yazma bilmeyen nüfusun belirlenmesi ve buna göre okuma yazma seferberliğine başlanması,
• Okula başlayacak çocuk sayısının belirlenmesi ve ona göre okul ve derslik yapılması,
• Nüfus hareketlerini tespit etmek ve bunun ortaya koyacağı sonuçlara gerekli önlemler almak,
• Asker sayısı ve askerlik sürelerinin belirlenmesi,
• Nüfusun sosyo-ekonomik yapısını belirlemek,
• Çalışanların sektörlere dağılımını belirlemek ve buna göre ekonomi politikalarının belirlenmesi,
• Seçmen sayısını öğrenmek,
• Nüfusun yaş ve cinsiyet durumunun belirlenmesi,
• Köy ve kent nüfusunu öğrenilmesi amacıyla yapılmaktadır.