Blog ne / nedir | 1492

Destan dönemi Türk edebiyatında kullanılan mitolojik ögelerin büyük ölçüde Şamanizm'in etkisiyle oluştuğu bilinir. Şamanizm, temelde bir doğa dinidir. Mitolojik ögelerin oluşumunda da eski dönemlerde insanların yaşadıkları doğa olaylarını olağanüstü güçlere bağlamaları, bunlardan korkmaları ve etkilenmeleri belirleyici olmuştur. Bu güçleri bilim ve akıl çevrçevesinde çözemedikleri için de hayal güçlerinin etkisiyle bunlara değişik bakış açıları getirmişler, olağanüstü nitelikler kazandırmışlar ve bunları farklı görünümlerde tasvir etmişlerdir. Mitolojik ögeler bunların sonucunda ortaya çıkmıştır.

Türk mitolojisini incelediğimizde doğal destanlara konu olan bazı simgelerin kullanıldığını görürüz. Bozkurt, Su, Işık, Ateş ve Ağaç, Türk destanlarında yer alan bazı mitolojik motiflerdir.

Ülgen

Türklerin inanışına göre "Kayrakan" en büyük Tanrıdır. Ülgen de bu Tanrının oğullarından biridir. Ülgen'in yıldızların üstünde yaşadığı ve iyiliği temsil eden bir varlık olduğu inancı destanlara da yansımıştır.

Umay

Eski Türklerin inanışına göre Umay, yeryüzündeki tüm insanların ve hayvanların yavrularını koruyan, cinsiyeti de kadın olan bir Tanrıdır. Destanlara da bu özelliğiyle yansımıştır.

Suyla

Bir ruh olduğuna ve yerde yaşadığına inanılan Tanrıdır. Destanlara gelecekten haber veren bir varlık olarak yansımış, gözleri otuz günlük bir mesafeyi gören, at gözlerine benzeyen, insanları koruyan bir güç olarak tasvir edilmiştir.

Işık

Gök dini olan Şamanizm'le ilgili bir mitoloji unsurudur. Işık, eski Türk destanlarına hayat veren özellikleriyle yansımıştır. Destanlarda olağanüstü güçlere sahip kahramanların annelerinin ve eşlerinin bir ışıktan doğduğu tasvir edilmiş; iyi ruhların, ışığın bir kuş şeklini alarak ruhlar alemine uçtuğu anlatılmıştır.

Rüya

Rüya, Türk destanlarında geniş yer tutan bir motiftir. Destanların tanrısal güçlere sahip kahramanları genellikle gelecekte oluşacak felaketleri ya da elde edilecek başarıları rüya yoluyla öğrenirler.

Ağaç

Eski Türklerin inanışına göre Tanrı, yeryüzündeki dokuz insan türünü önceden yarattığı dokuz dallı ağacın gövdesinde barındırmıştır. Türk destanlarında da ağacın içinde bir ışığın belirmesi, bu ışığın içinden bir kızın çıkması gibi mitolojik motiflere yer verilmiştir.

At

Göçebe bir yaşam süren Türklerde at, yalnızca bir araç değildir. onun önemi ona kutsal bir nitelik de kazandırmıştır. Destanlarda geniş bir yeri olan at, gerektiğinde rüzgârdan hızlı koşarak görünmez olur, sahibini düşmanlarından korur, sezgisiyle sahibine kılavuzluk eder.

Kırklar

Kırk sayısı, Türklerde önemli sembollerden biridir. Bu sayı kırk koruyucuyu ve güç veren kutsallığa sahip kişilerin simgesidir. Oğuz Kağan Destanı'nda bu motif, Oğuz'un kırk günde yürümesi, kırk günde konuşması biçiminde kendini gösterir.

Ok - Yay

Ok ve yay Türklerin sosyal yaşamında yalnızca bir savaş aracı değildir. Aynı zamanda hukuki bir sembol, Türklerin cesaretini ve savaşçı ruhunu simgeleyen bir motiftir. Atın üzerinde hareket halinde hem öne hem de arkaya ok atabilmek, Türklerin nasıl bir güce ve savaşçı ruha sahip olduğuna işaret eder. Destanlarda çok kullanılan bu motif Türk üstünlüğünün ifadesi olarak kabul edilir.

Mağara

Türk destanlarında zaman zaman görülen bu sembol, iki farklı şeyi işaret eder: Birincisi kahramanı en zor durumlarında düşmanın gözünden koruyan bir sığınak, ikincisi de anne karnıdır.

Yada Taşı

Bu taş, Türklerin milli birliğinin, devletin devamlılığının ve halkın huzurunun simgesidir. Türklerin inanışına göre, bu taşın başkalarına verilmesi, parçalanmasıyla milli bilik bozulacak, ülkede büyük kıtlıklar baş gösterecek ve devlet yıkılacaktır. Yada Taşı Türk destanlarında kutsal bir taş olarak yerini almış ve bu özellikleri simgelemiştir.

Kök - Böri

Şamanizmin totemlerinden biri olan bozkurt, Türk destanlarında sıkça kullanılan motiflerin başında gelir. Bozkurt, hayatı ve savaş gücünü temsil eden bir semboldür. Destanlarda anne kurt, Tanrı kurt, orduların önünde yürüyen, onlara yol gösteren bir kumandan olarak anlatılır. Türkler, bozkurtun tanrısal bir güç taşıdığına ve soylarının da dişi bir kurttan (Asena) çoğaldığına inanmışlardır.

Ak Sakallı İhtiyar

Destanlarda kullanılan motiflerden biri de devleti yöneten hakanların akıl danışmak, öğüt almak amacıyla gittikleri yaşlı insanlardır. Bunlar gün görmüş, bilgili ve derin tecrübeleriyle hakanları aydınlatır, onlara yol gösterir, geleneği ve adaleti işaret eder, hakanların devleti doğru yönetmesine yardımcı olurlardı.

Menu