Toplumun çeşitli alanlarında yapılan yeniliklere paralel olarak 19. yüzyılda edebiyatta da edebi türler ve içerik açısından yeni bir edebiyat anlayışı ortaya çıkmaya başlamıştır. Ancak bu yeni anlayış, eski edebiyattan tümüyle uzaklaşmış değildir.

19. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri

A. On Dokuzuncu Yüzyıl Genel Görünüş

Osmanlı Devleti'nin daha önceki yüzyılda başlayan çöküşü, bu yüzyılda iyice hızlanmıştır. Gerileme bir türlü durdurulamamış, bu kötü gidişe dur diyebilmek için gösterilen çabalar bu yüzyılda iyice artmıştır.

Toplumun çeşitli alanlarında yapılan yeniliklere paralel olarak 19. yüzyılda edebiyatta da edebi türler ve içerik açısından yeni bir edebiyat anlayışı ortaya çıkmaya başlamıştır. Ancak bu yeni anlayış, eski edebiyattan tümüyle uzaklaşmış değildir.

Sanatçılar dil, ölçü ve şiir biçimleri yönünden eskiyi sürdürmüşler, konu yönünden edebiyatın sınırlarını genişleterek o güne kadar hiç kullanılmayan kavramları kullanmışlar, daha somut ve günlük yaşamı yansıtan konuları işlemişlerdir.

Bu yüzyılda divan şiiri gücünü kaybetmiştir. Bu yüzyılın şairleri 18. yüzyılda Nedim'le gelişen mahallileşme akımını sürdürmüşlerdir. Devletin çöküşünün yarattığı psikolojiyle şairlerin dinî-tasavvufî şiire ilgisi artmıştır.

Batı edebiyatını örnek alarak yeni bir edebiyat yaratma anlayışının yanı sıra, 17. ve 18. yüzyılın büyük ustalarını örnek alarak şiire yeniden hayat kazandırma çabaları, bu yüzyılın divan şiiri açısından en başarılı hareketidir. Bu dönemde "Encümen-i Şuara" denilen bir şairler topluluğu kurulmuş, geleneksel Divan edebiyatı takipçileri bu topluluk içinde yer almıştır.

B. On Dokuzuncu Yüzyıl Şairleri ve Eserleri

ENDERUNLU VASIF

İstanbullu olan şair, Enderun'da yetiştiği için Enderunlu lakabıyla anılmıştır. 18. yüzyılda Nedim'le gelişen "mahallileşme" hareketinin bu yüzyıldaki en önemli temsilcisi olmuştur.

Şiirlerinde İstanbul'un önemli bir yeri vardır. Nedim'in yolunda yürümüş, ancak Nedim'in inceliğini yakalayamamış, özgün olabilmek için bayağılaşmış örnekler vermiştir. Şiirleri "Vasıf Divanı" adlı kitapta toplanmıştır.

ENDERUNLU VASIF'DAN
Murabba

Çözülme zülfüne ey dilrübâ dil bağlayanlardan
Kaçınma âteş-i aşkınla bağrın dağlayanlardan
Düşer mi ictinâb etmek seninçün ağlayanlardan?
Şirişk-i çeşmimün bak, farkı var mı çağlayanlardan

Havâyı perçeminle başka bir hâlet olur serde
Yeni baştan misâl-i Vâsıf uğrattın beni derde
Gamınla gerçi çoktan ağlarım amma bu günlerde
Şirişk-i çeşmimin bak, farkı var mı çağlayanlardan.

KEÇECİZÂDE İZZET MOLLA

300 beyitten oluşan Gülşen-i Aşk mesnevisini, Şeyh Galip'in Hüsn ü Aşk'ından etkilenerek yazmıştır. Mihmet-i Keşan adlı mesnevisinde Keşan'a sürgün edilmesi ve orada yaşadığı sıkıntıları anlatır. Şiirlerini Bahar-ı Efkâr ve Hazân-ı Âsar adlı iki ayrı divanda toplamıştır.

YENİŞEHİRLİ AVNÎ

Bütün şiirlerinin toplandığı oldukça kapsamlı olan Divân'ından başka, şiir-nesir karışık olarak yazdığı ve susuzluğu anlattığı Âb-nâme'si vardır. Mirat-ı Cünûn şairin mesnevisidir. Nihân-ı Kaza ise Nef'i'nin Siham-ı Kaza'sından etkilenerek yazdığı eseridir.

Yenişehirli Avnî, divan geleneklerine bağlı olmakla birlikte, eskinin çağın koşullarına göre değişmesi gerektiğine inanmış, bu nedenle de şiirlerinde yeni bir söyleyiş yaratmaya çalışmıştır.

YENİŞEHİRLİ AVNÎ'DEN
Gazel

Halkın iki çeşmi reşehât-ı nem içindir
Mihnetkede-i kevn ü mekân matem içindir

Çıkmış kimi eflâke kimi yerlere geçmiş
Arzîn ü semâvât benî Âdem içindir

Biz cûy-î hurûşân-ı beyâbân-ı firakız
Taşlarla döğündüklerimiz bir yem içindir

Her dem ki biz Allah deyip secde-güzârız
Dîdârına mahrem olacak bir dem içindir

Avnî bana lâzım mı tesellâ-yı zamâne
Zîrâ ki dil ü cân u vücûdum gam içindir

Günümüz Türkçesiyle
1. İnsanların iki gözü, göz yaşı akıtmak için; bir eziyet
yeri olan bu dünya ise, yas tutmak için (yaratılmış )dir.

2. Yerler ve gökler insanoğlu içindir.
(Onun için) Kimi göklere çıkmış, kimisi de yerin dibine geçmiştir.

3. Biz ayrılık çölünün coşan ırmağıyız.
Taşlara çarpa çarpa akmamız, bir denize ulaşmak içindir.

4. Her zaman "Allah" diyerek secde edişimiz,
senin yüzüne bir an olsun mahrem olmak (bir an görebilmek) içindir.

5. Avnî, bana zamanın avutması lâzım mı (lâzım değildir)?
Çünkü gönül, can ve vücudum gam için (yaratılmış) dir.

C. On Dokuzuncu Yüzyıl Nesir Yazarları ve Eserleri

19. yüzyılda nesir, önceki yüzyıllarda başladığı gelişimini sürdürür. Değişik türlerde yazılan nesir türü eserler arasında biyografi türündekiler geniş bir yer tutar. Biyografik eserler içinde de şairler tezkiresi sayıca oldukça çoktur. Bu yüzyılın en önemli tezkireleri arasında Şefkat Tezkiresi, Mecmuatü'l-Terâcim, Fatin Tezkiresi, Osmanlı Şairleri ve Esâmi gelir.

Yüzyılın başında, vakanüvis olan Mütercim Asım, Asım Tarihi'ni yazmıştır. Cevdet-i Tarih ise, 12 cilt olup Osman Gazi'den başlayarak 1825 yılına kadar olan Osmanlı tarihini anlatır. Ayrıca Cevdet Paşa, Kısas-ı Enbiya, Belâgat-ı Osmaniye adlı eserleri de kaleme almıştır.

18. yüzyılda yazılmaya başlanan sefaretnameler bu yüzyılda da önemini koruyarak varlıklarını sürdürmüşlerdir. Bunlar arasında Muhîb Efendî'nin Fransa Sefaretnâme'si, Seyyid Mehmet Efendi'nin İran Sefaretnâmesi, Sami Efendi'nin Avrupa Risalesi sayılabilir.

19. yüzyılda nesirde sadeleşme bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmış olmakla birlikte, süslü nesir geleneğini sürdüren yazar sayısı da epeyce çoktur. Ancak bu yüzyıla herkesin anlayabileceği biçimde yazma eğilimi damgasını vurmuştur. Gazeteciliğin başlaması, sadeleşme eğiliminin artmasında önemli bir rol oynamıştır.

  • Yazı Etiketleri :
  • 19. yüzyıl edebiyatı
  • 19. yüzyıl şairleri ve eserlerinden örnek metinler
18. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri
Yazıyı Oku

18. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri

17. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri
Yazıyı Oku

17. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri

16. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri
Yazıyı Oku

16. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri

15. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri
Yazıyı Oku

15. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri

Dini - tasavvufi halk şiiri ve türleri
Yazıyı Oku

Dini - tasavvufi halk şiiri ve türleri

Nazım türlerine şiir örnekleri (şiirler ve nazım türleri)
Yazıyı Oku

Nazım türlerine şiir örnekleri (şiirler ve nazım türleri)

Menu