Anıt ağaç, türleri ve Türkiye'de bulunan anıt ağaçlar

Yaş, çap ve boy itibariyle kendi türünün alışılmış ölçüleri üzerinde boyutlara sahip olan; ilginç kök, gövde ve dal formu nedeniyle izleyenlerin belleğinde kimi simgeler çağrıştıran; yöre folklöründe, kültür ve tarihinde özel yeri bulunan, geçmiş ile günümüz, günümüz ile gelecek arasında iletişim sağlayabilecek uzunlukta doğal ömre sahip olan ağaçlar anıt ağaçlar olarak adlandırılır.

Yaş, çap ve boy itibariyle kendi türünün alışılmış ölçüleri üzerinde boyutlara sahip olan; ilginç kök, gövde ve dal formu nedeniyle izleyenlerin belleğinde kimi simgeler çağrıştıran; yöre folklöründe, kültür ve tarihinde özel yeri bulunan, geçmiş ile günümüz, günümüz ile gelecek arasında iletişim sağlayabilecek uzunlukta doğal ömre sahip olan ağaçlar anıt ağaçlar olarak adlandırılır. Tanımından da anlaşılacağı gibi bir ağacı anıt yapan özelliklerin üç grupta ele alınması gerekmektedir. Bunlar şöyle sıralabilir:

Fiziksel Boyutlar: Fiziksel boyutlar bu grup içinde çap ve boy gibi doğrudan göze hitap eden fiziksel özellikler en etkin belirleyicidir. Ancak, çap ve boy, bir ağacı anıtlaştırmak için yeterli değildir. Çünkü anıt ağaçların kuşaklar arasında bağ kurabilecek uzunlukta doğal ömre sahip olması da zorunludur.

Görsel Ayrıcalıklar: Ağaçlara anıtsal nitelik kazandıran bu grubun özellikleri ise genetik bozukluklardan veya kök, gövde ve dallarında böcek, mantar, hayvan ve insan zararları ile
oluşan ve zaman içinde ortaya çıkan ilginç görünümlerden ötürü, ağaçların her insanın belleğinde ilk bakışta aynı simgeleri çağrıştıran patolojik veya genetik farklılıklarıdır.

Moral ve Kültürel Değerler: Ağaçları anıt yapan bu grup özellikleri ile ilgili olarak ağaçlara atfolunan moral ve kültürel ayrıcalıklardır. Fiziksel boyutlar yönünden olağanüstü sayılmasa da, yöre kültüründe olumlu veya olumsuz, gerçek veya hayal ürünü, mistik veya folklorik bir öyküye sahip olmak ya da yöresel veya ulusal tarihte kimi olaylar ile özdeş hale gelmek ve onlara tanıklık etmek de ağaçlara anıtsal nitelik kazandırmaktadır.

Anıt ağaç olabilecek türler

Menengiç
Sapsız meşe
Adi çitlembik
Adi ceviz
Lübnan sediri
Pırnal meşe
Andız
Doğu çınarı
Kokulu ardıç
Kırmızı okaliptüs
Zeytin

Türkiye'nin bilinen en yaşlı ağacı Antalya’da 13 yıl önce bulunan 25 metre boyunda, 262 cm çapındaki sedir ağacının, Türkiye'deki bilinen en yaşlı ağaç olduğu bilinmektedir.
Çığlıkara sedir ormanı içindeki ağaçın 2013 yaşındadır.

Türkiye'de bulunan anıt ağaçlar

Eskişehir, İnönü'deki Oklubalı Ardıçları
Kütahya, Domaniç'teki Mızıkçam
Bursa'daki Alufeli Çınar
Hatay,Bedirge'deki Yavuz Selim Meşesi
İstanbul, Sultanahmet'deki Şecer-i Vak vak Çınarı
Antalya, İbradı'nın Kestaneleri
İstanbul, Gülhane'deki Taşlıçınar
İzmir, Beyköy, Beydağındaki Mengerli Çınarı
Bolu, Güvemköydeki Uşaklı çam
Bursa, Orhan Camii avlusundaki "Eskicibaba Çınarı"
Aydın, Selatin Köyünün tepesindeki zeytin ağacı
Eskişehir, Hamamyolu Caddesi'nde bulunan Doğu Çınarı
İzmir, Salihli Bozdağ Subatan Yaylası'nda bulunan Doğu Çınarı