Aşık tarzı halk şiirinin temsilcileri, metin örnekleri

Aşık tarzı halk şiirinin temsilcileri ve bu temsilcilerin eserlerinden örnek metinler.

KARACAOĞLAN

Halk şiirinin öncüsü ve en büyük şairidir. Karacaoğlan'ın ne zaman yaşadığı ve nerede doğduğu kesin olarak bilinmez. Ancak onun "Haleb'i Osmanlı aldı, Dağı taşa katar bir gün" dizelerinden Abaza Hasan Paşa'nın 1658'deki isyanı ile ertesi yıl katledilişi anlatılmaktadır.

Bu da Karacaoğlan'ın 17. yüzyılda yaşadığını gösterir. Karacaoğlan Aşık edebiyatının en duygusal ozanlarından biridir.
Şiirlerinde din dışı konuları işlemiş, özellikle aşk, sevgilinin güzelliklerinin övgüsü, ayrılık, özlem, kavuşma isteği ve doğa, şiirlerinin ana konusu olmuştur.

Karacaoğlan bir aşk şairidir, şiirlerinin büyük bir kısmını aşk üzerine söylemiştir. Dili, halk şiirinin öz dilidir. Yabancı kelime ve tamlamalardan uzak kalmış, divan şiirinin dilinden etkilenmemiştir. Güney Anadolu çevresinde kullanılan mahalli kelime ve deyimlere fazla yer vermesi, şairin bu bölgenin insanı olduğunu akla getirmektedir. Güzelleme ve semaileriyle tanınmıştır.

ÖKSÜZ DEDE (Öksüz Âşık)

Asker şairlerdendir. III. Murat'ın İran seferlerini anlattığı koçaklamalarıyla tanınmıştır. Bu şiirlerinden de onun 16. yüzyılın sonlarında yaşadığı anlaşılmaktadır. Şair "Tuna" için bir şiir yazmış, bu da Türkçenin en güzel şiirlerinden biri olmuştur.

KÖROĞLU

Âşık tarzı halk şiirinin en önemli şairlerinden biridir. Orta Asya Türkleri arasında yaygın olarak bilinen Köroğlu Destanı'ndaki kahraman Köroğlu ile, halk şairi Köroğlu farklı kişilerdir. Şair Köroğlu 16. yüzyılda yaşamış, halk arasında da yiğitliğin ve mertliğin simgesi olarak tanınmıştır. Şiirlerinde yiğitlik, savaş konularını ağırlıklı olarak
işlemiş, aşk konulu lirik şiirler de söylemiştir. Divan şiirinden hiç etkilenmemiş, sade ve akıcı Türkçesiyle dikkat çekmiştir.

ÂŞIK ÖMER

17. yüzyılda yaşamış yeniçeri şairlerindendir. Medrese eğitimi görmüş, bu nedenle divan şiirinden etkilenerek aruz ölçüsüyle de şiirler yazmıştır. Ancak asıl ününü heceyle yazdığı şiirleriyle sağlamıştır. Şiirlerinde yalın bir dilin olmadığı, Arapça ve Farsça sözcükleri sık sık kullandığı görülür. Yaşadığı savaşları ve gördüğü şehirleri anlatan şiirleri olsa da lirik temalı aşk şiirleriyle ün yapmıştır.

KAYIKÇI KUL MUSTAFA

Asker şairler arasında en tanınmış olanıdır. 17. yüzyılda yaşamış olan şair, orduyla pek çok sefere katılmış, şiirlerinde yaşadığı dönemin tarihi ve sosyal olaylarını anlatmıştır. Sultan IV. Murat'la Bağdat Seferi'ne katılmış, bu seferi anlattığı destan türündeki şiiriyle Türk halkı arasında hâlâ yaşayan "Genç Osman Destanı"nın doğmasına öncülük etmiştir.

GEVHERÎ

Yaşamı hakkında kesin bilgilerin olmadığı şairin, medrese eğitimi aldığı ve divan kâtipliği yaptığı bilinmektedir. Yaşadığı dönemde usta bir âşık olarak tanınmıştır. Aruz ölçüsüyle ve divan şiiri tarzında şiirler de yazmıştır. Hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerinde de dili pek yalın değildir.

DADALOĞLU

19. yüzyılda yaşayan ünlü bir halk şairidir. Toroslarda yaşayan Avşar Türklerindendir. Osmanlı Devleti'nin göçebe bir yaşam süren Avşarları yerleşik düzene geçirmek istemesine Avşarlar karşı çıkmış ve isyan etmiştir. Dadaloğlu da Avşarların sesi olmuştur. Şiirlerinde yiğitçe bir meydan okuyuş, korkusuz bir eda vardır. Koçaklamalarıyla ün yapmıştır. Aşk ve doğa konulu lirik şiirleri de vardır.

SEYRANÎ

19. yüzyılın tanınmış şairlerinden biridir. Kayserilidir. Aynı zamanda tekke şairidir. Aşık Seyrani'nin en önemli özelliği, yaşadığı dönemin sosyal olaylarını çok sert bir dille eleştirmesidir. Zamanındaki bütün kurumları, mahkemeleri, din ve devlet çevresinde dönen oyunları, zalim memurları, cimri zenginleri, hatta vezir ve padişahları bile keskin bir dille eleştirmiştir. Tasavvufa yatkın şiirleri de olan şair, Bektaşî tarikatının kurallarını benimsemiş, nefesleri bu çevrelerce çok tutulmuştur.

RUHSATÎ

1856 yılında Sivas'ta doğan şair, sürekli gurbete çıkmış, diyâr diyâr dolaşmıştır. Şiirlerinde Pîr Sultan Abdal etkileri görülür. Bazı şiirlerini aruzla yazmışsa da, asıl başarısını halk zevkine bağlı şiirlerinde göstermiştir. Koşmalarındaki zarif, yalın ve içten bir söyleyiş hemen göze çarpmaktadır. Eleştirel konulu taşlamaları da vardır.

BAYBURTLU ZIHNÎ

19. yüzyılın en usta halk şairlerinden olan Zihnî, Bayburt'ta doğmuştur. Divan şiiri tarzında da şiirler yazmış, bunları divan şairleri gibi "Divan"ında toplamıştır. Ancak Divan'ındaki şiirleri, âşık tarzında yazdığı koşmaların yanında oldukça sönüktür. Asıl değerini ve şöhretini, sayısı az olan koşmalarıyla kazanmıştır. Dili pek yalın değildir. Divan şiiri ile halk şiirini kaynaştırmaya çalışmıştır.

ÂŞIK VEYSEL

Halk şiiri geleneğinin 20. yüzyıldaki son büyük temsilcilerindendir. Sivas'ın Şarkışla ilçesinin Sivrialan köyünde  doğmuş, yedi yaşında çiçek hastalığı yüzünden gözlerini kaybetmiştir. Babasının ona oyalanması için aldığı sazla büyümüş, usta bir halk şairi olmuştur. Cumhuriyet'in 10. yılında yürüyerek Ankara'ya gelmiş, bu sırada Ahmet Kutsi Tecer tarafından keşfedilmiştir.

Şiirlerinde aşk, özlem, ayrılık, ölüm temalarının yanında, toplumsal birliğe ve beraberliğe dikkat çeken şiirler de söylemiştir. Şiirleri "Dostlar Beni Hatırlasın" adlı bir kitapta toplanmıştır.