Bakteriler alemi ve Arkebakteriler alemi

Bakteriler, tek hücreli mikroskobik organizmalardır. Arkebakteriler ise tek hücreli, prokaryot canlılardır.

BAKTERİLER ALEMİ

✶ Tek hücreli mikroskobik organizmalardır.

✶ Hücre şekilleri açısından çeşitlilik gösterirler. Yuvarlak, çubuk, spiral ve virgül şeklinde olabilirler.

✶ Hücre zarlarının üzerinde bir hücre duvarı vardır. Hücre duvarı peptidoglikan denilen kısa peptit zincirleriyle bağlanmış bir polisakkaritten oluşur. Bakteriler, hücre duvarının fiziksel ve kimyasal yapısına göre farklı boyanma özelliğine sahiptir.

✶ Birçok bakteride hücre duvarına ek olarak bir kapsül bulunur. Genellikle polisakkarit yapılı olan kapsül, bakterinin dirençliliğini ve hastalık yapabilme özelliğini artırır.

✶ Pilus denilen kısa uzantılar bakterilerin yüzeylere tutunmasını sağlar ve bir bakteriyi diğerine bağlayarak genetik materyal aktarımında görev yapar.

✶ Kalıtım maddesini oluşturan DNA molekülü halkasal yapıdadır ve çekirdek alanı denilen kısımda bulunur.

✶ Bakteri sitoplazmasında, hücre kromozomundan bağımsız olarak çoğalan küçük halka şeklindeki DNA parçalarına plazmit denir. Plazmitler, bakterinin antibiyotik ve diğer bazı kimyasal maddelere karşı direnç oluşturmasını sağlayan genleri içerir. Bir bakterinin sahip olduğu bu direnç özelliği diğer bir bakteriye plazmit ile taşınabilir.

✶ Bakteri hücrelerinde çekirdek zarı, mitokondri, endoplazmik retikulum, golgi cihazı ve lizozomlar ulunmaz. Sitoplazma içinde DNA, RNA, ribozomlar, proteinler, glikojen ve yağ tanecikleri yer alır.

✶ Bazı bakteriler kamçılarıyla aktif hareket edebilir.

✶ Bakterilerin bazıları sadece oksijenli solunum bazıları da sadece oksijensiz solunum yapar. Ancak oksijensiz solunum yaptığı halde geçici olarak oksijenli ortamda yaşayabilen veya oksijenli solunum yaptığı halde geçici olarak
oksijensiz ortamda yaşayabilen bakteriler de vardır.

✶ Oksijenli solunum yapan bakterilerde solunum enzimleri mezozom denilen hücre zarı kıvrımlarında ve sitoplazmada bulunur. Mezozomlar ökaryot canlılardaki mitokondrilerin görevini yapar.

✶ Bakterilerin bazıları ototrof bazıları heterotroftur. Ototrof bakteriler enerji kaynağı olarak güneş ışığını kullanıyorsa fotoototrof bakteri, kimyasal enerjiyi kullanıyorsa kemoototrof bakteri adını alır. Heterotrof bakterilerin bazıları parazit olup ihtiyaç duydukları besin maddelerini birlikte yaşadıkları canlıdan sağlarlar. Ayrıştırıcı (saprofit) olan heterotrof bakteriler ise ölü bitki ve hayvan artıklarındaki organik maddeleri kullanırlar.

✶ Bakteriler ikiye bölünme yoluyla eşeysiz olarak çoğalırlar.

✶ Bakterilerde genetik çeşitliliğin ana kaynağı mutasyondur. Bunun dışında bireyler arasındaki genetik madde aktarımı da çeşitliliğe yol açar.

✶ Bazı bakteri türleri uygun olmayan ortamlarda endospor adı verilen özel yapılar oluşturabilirler. Hücrede kromozom kopyalanırken, bir kopya kalın ve dayanıklı kılıfla çevrilir. Olumsuz koşullarda dıştaki hücre parçalansa bile endospor hayatta kalır. Endosporlar besin ve su azlığı, aşırı sıcak ya da soğuk gibi zorlu koşullara dayanıklıdır.
Bu yapılar çok az metabolizma ve enzim faaliyeti gösterir. Uygun olmayan şartlarda endosporlar yüzyıllar boyunca uyku halinde kalabilir. Ortam şartları düzeldiğinde ise endosporlar su alarak çoğalmaya yeniden başlar.

ARKEBAKTERİLER ALEMİ

✶ Tek hücreli, prokaryot canlılardır.

✶ Aşırı sıcak, aşırı tuz, yüksek asit, yüksek baz gibi çok ekstrem koşullarda yaşayabilme özelliğine sahiptirler. Ilıman koşullarda da yaşayabilirler.

✶ Hücre duvarının kimyasal yapısı bakterilerden farklıdır. Ayrıca hücre zarının kendine özgü bir lipit tabakası içermesi ve karakteristik bir rRNA baz sırasına sahip olmaları nedeniyle bakterilerden ayırt edilirler.

✶ Arkebakterilerin yaşadıkları çevresel koşullar farklılık gösterir. Örneğin bunların bazıları CO₂'yi hidrojenle birleştirip metan gazı oluştururlar (metanojenler). Arkebakterilerin bir diğer grubu aşırı tuzcullardır (halofiller). Sıcak ortamlarda yaşayan arkebakteriler (aşırı termofiller) 60 – 80°C'ler arasında en iyi gelişimi gösterirler. Soğuk sevenler (psikrofilik arkebakteriler) ise aşırı soğuk ortamlarda gelişebilirler.

✶ Arkebakteriler biyolojik ve ekonomik öneme sahiptir. Örneğin çiftliklerdeki çöpler ve hayvan gübreleri üzerinde yaşayan metanojenler, biyogaz olarak adlandırılan metan gazını oluştururlar. Çiftçiler metanojenleri kullanarak gübre ve çöplerden metan gazı üretebilmektedir. İneklerin ve diğer büyükbaş hayvanların bağırsaklarında yaşayan metanojenler, selülozu parçalayıcı enzimlere sahiptirler.