Bazı asitlerin özellikleri ve kullanım alanları

Asitlerin ve bazların maddeler üzerine olan etkilerinden faydalanılarak günlük yaşamda birçok kullanım alanları vardır. Mesela asitler farklı metaller ile etkileştiğinde farklı davranırlar. Bazlar sadece amfoter metallere etki eder.

Nitrik Asit (HNO₃)

• Kuvvetli bir asittir, suda 0'e yakın bir oranda iyonlaşır.
• Bir ametal oksidi olan N₂O₅’ in su ile tepkimesinden nitrik asit (HNO₃) oluşur. Halk arasında kezzap olarak bilinir.
• İlaçların, boyaların, gübrelerin eldesinde
• Metallerin işlenmesinde (metalurjide)
• Nükleer yakıt artıklarının yeniden kazandırılmasında
• Dinamit (patlayıcı) yapımında kullanılır.

Hidroflorik Asit (HF)

• Hidroflorik asit, zayıf bir asittir. Suda düşük oranda iyonlaşır. Cam ya da porselen malzemelere etki ederek onların aşınmasına veya delinmesine sebep olur. Bu yüzden plastik kaplarda tutulur. Cam kaplarda saklanamaz.
• Camların üzerine şekil yapmada ve yüksek oktanlı benzin üretiminde kullanılır.

Zayıf bir asit olan hidroflorik asidin (HF) sulu çözeltisi cama etki edebilir. Diğer asit çözeltilerinde gözlenmeyen bu durum endüstride HF'nin camın işlenmesi ve cam yüzeyinin şekillendirilmesi gibi işlemlerde kullanılmasına sebep olmuştur. HF laboratuvarlarda plastik şişede saklanır.

Yanardağ patlamaları sonucunda açığa çıkan HF (hidrojen florür) gazı gözlere ve cilt tahrişine ayrıca kemik dejenerasyonuna yol açabilmektedir.

Sülfürik Asit (H₂SO₄)

• Yaygın adı zaç yağıdır. Sülfürik asit, SO₃’ün suyla birleşmesi sonucu oluşur.

Seyreltik sülfürik asit; bazların nötrleştirilmesi, metallerin H₂ gazı çıkararak çözülmesi ve CO₂ gazı açığa çıkararak karbonatların çözülmesi gibi tepkimeleri verebilir.

Sülfürik asit saf haldeyken renksiz, yağımsı kıvamda olan bir sıvıdır. Bu asit ısıya karşı çok dayanıklı değildir. Sülfürik asidin suya karşı ilgisi çok fazladır. Bu özelliğinden dolayı iyi bir kurutucu (nem çekici) olarak görev yapar. Örneğin kurutulması istenen bir gaz sülfürik asit içerisinden kabarcıklar halinde geçirilerek gaz içerisindeki nem ya da sıvı su H₂SO₄ tarafından tutularak gaz kurutulmuş olur.

• Metal ve karbonatlı tuzları çözündürme işlemlerinde
• Petrol ve boya sanayisinde
• Gübre ve patlayıcı yapımında
• Akü sıvısı olarak otomobillerde
• Seyreltik çözeltisi bazların nötrleştirilmesinde kullanılır.

Fosforik Asit (H₃PO₄)

• Renksiz kristaller halinde bir katıdır. P₄O_10'un suyla etkileşmesiyle ve endüstride Ca₃(PO₄)₂ nin H₂SO₄ ile etkileşmesiyle hazırlanır.
• Suya karşı ilgisi H₂SO₄ kadar olmasa da oldukça yüksektir. Bu nedenle H₃PO_4'te nem çekici olarak kullanılır.
• Gübre üretiminde (en çok fosfatlı gübrelerin üretiminde)
• Gıda endüstrisinde
• Metalleri korozyona daha dayanıklı duruma getirmede
• Peynir üretiminde ve ekşilik vermesi için meşrubat üretiminde
• İlaç endüstrisinde
• Kabartma tozları ile kahvaltılık tahıl ezmeleri yapımında kullanılır.

Asetik Asit (CH₃COOH)

Saf asetik asit renksiz ve keskin kokuludur. Günlük yaşam da sirke asidi olarak bilinir. Sirkedeki asetik asit gıdaların bozulmasına neden olan mikroorganizmaların gelişimini engeller. Su ile her oranda karışabilen bu asit saf halde iken temas edildiğinde cildi yakar. Bu yakmanın sebebi suya karşı olan büyük ilgisidir. Deri ile temas edildiğinde deride bulunan hücrelerin suyunu çeker. Böylece hücreler susuz kalınca yanma etkisi olur.

Formik asit karınca asidi olarak da bilinir.

Endüstride asetik asidin geniş bir kullanım alanı vardır.

• Gıda sanayinde asitlik sabitleyici özelliğinden dolayı katkı maddesi olarak
• PET plastiklerin üretiminde dolayısıyla polimer kimyası alanında
• Zayıf bir asit olmasından dolayı ev temizliğinde
• Çaydanlıkların kireçten arındırılmasında
• Cam ve parlak yüzeylerdeki tortuların temizlenmesinde kullanılır

Hidroklorik Asit (HCI)

Halk arasında tuz ruhu olarak bilinir. Kuvvetli bir asit olan HCI suda çok yüksek oranda çözünür. HCI, sodyum karbonat (Na₂CO₃) ve amonyak (NH3) gibi bazlara etki eder, tepkime sonrası ortam sıcaklığı hızla yükselir.

Hidroklorik asit, soy metallerin dışındaki metallere etki ederek hidrojen gazı açığa çıkarır.

• Deri işlemeciliğinde
• Ev temizliğinde
• Demir ve çeliklerde pas giderme amaçlı
• İnşaat sanayinde
• Petrol araştırmalarında
• Gıda sektöründe katkı maddelerinin yapımında
• Yapay gıdalar ve vitaminlerin üretim aşamasında kullanılır.