Dini - tasavvufi halk şiirinin temsilcileri ve örnek metinler

Dini - tasavvufi halk şiirinin temsilcileri hakkında kısa bilgi ve eserlerinden örnek metinler.

YUNUS EMRE

Yunus Emre, hem aruz hem de heceyle şiirler yazmış, heceyle yazdığı şiirleriyle tanınmıştır. Şiirlerinde tasavvuf düşüncesine bağlı olarak "hoşgörü, sevgi, varlık, yaşam - ölüm, dünyanın gelip geçiciliği" gibi konuları son derece yalın ve anlaşılır bir dille işlemiştir. Şiirleri içten, coşkulu ve liriktir. Türkçenin bir edebiyat dili olarak kullanılabileceği çok seçkin örnekler vererek göstermiş, bu özelliğiyle yüzyıllarca halkın dilinde ve gönlünde yaşamaya devam etmiştir. Risaletü'n Nushiyye Yunus Emre'nin didaktik tarzda yazdığı mesnevisidir. Şiirlerini "Divan"ında toplamıştır.

HACI BEKTAŞ VELİ

13. yüzyılda yaşayan Hacı Bektaş Veli, tasavvuf düşüncesinin Anadolu'ya yayılmasında önemli bir rol oynamıştır. Kırşehir yakınlarında bir tarikat kurmuştur. Tasavvuf konularını anlattığı "Makalat" adlı bir eseri vardır. Bu eserde dört kapı ve kırk makamdan söz eder. Yunus Emre gibi "sevgi ve
hoşgörü"ye değer vermiş, gerçeğe ancak bunlarla varılabileceğini belirtmiştir.

KAYGUSUZ ABDAL

14. yüzyılın sonları ile 15. yüzyılın ilk yarısında yaşamıştır. Bir rivayete göre Alanya beyinin oğlu olup asıl adı Gaybî'dir. Hem hece hem de aruzla yazdığı şiirlerini mizahlı, alaycı bir şathiye havası içinde söyleyen Kaygusuz'un üslubu kapalıdır. Yunus Emre'den ayrılan yanı, olaylara alaycı bir açıdan bakıp onları mizah havası içinde anlatmasıdır.

Eserleri: Budalaname, Kitab-ı Miğlate, Vücudname, Divan, Gevhername, Minbername'dir.

HACI BAYRAM VELİ

14. yüzyılda yaşayan tasavvuf şairlerindendir. Ankara'da yaşamıştır. "Bayramîlik" tarikatının pîridir. Ankara'da müderrislik yapmış, sonra tasavvufa yönelerek Hicaz ve Şam'a gitmiştir. Çağının en büyük sûfîlerinden biri kabul edilir. Ondan aruzla yazılmış iki, hece ile yazılmış üç şiir kalmıştır.

PİR SULTAN ABDAL

Yaşamı hakkında çok kesin bilgi yoktur. Kanuni Sultan Süleyman döneminde ve İran tahtında Şah Tahmasb (1524-1576)'ın bulunduğu sırada yaşadığı bilinmektedir. Alevi-Bektâşi geleneğinin en iyi şairidir. Siyasete karışmış, İran propagandasına kapılarak, Türk padişahına karşı Şah Tasmasb'ı tuttuğu için Hızır Paşa tarafından Sivas'ta idam edilmiştir. Hece ölçüsüyle koşma ve semai söyleyen şairin dili oldukça sadedir. Halka özgü söyleyişleri ve deyimleri şiirlerinde başarıyla kullanılmıştır. Şiirlerinde tasavvuf düşüncesini, aşkı, köy yaşamını işleyen şair, kendisinden sonra gelen birçok şairi etkilemiştir.

KUL HİMMET

17. yüzyılın başlarında yaşamıştır. Pir Sultan Abdal'ın izinde giden Bektaşî şairlerindendir. Alevi-Bektaşî şairleri arasında, Pir Sultan'dan sonra en güçlü o sayılır. Nefesleriyle ün yapmıştır. Bazı şiirleri de türkü haline getirilmiştir.

KUL HASAN

17. yüzyılda yaşamış, hayatı hakkında kesin bilgilerin olmadığı güçlü bir tekke şairidir. Elimizde kalan birkaç şiirden temiz bir Türkçe kullandığını, güçlü bir şair olduğunu, Alevi-Bektaşî geleneğine bağlı bulunduğunu anlıyoruz. 15. yüzyıl, Tekke şairlerinin ustaları arasında görülen Eşrefoğlu Rumî'ye hitaben yazdığı nefes'i çok ünlüdür.