Gazneliler, Gaznelilerde kültür ve uygarlık

Samanoğullarının Herat Valisi Alp Tigin Gazne şehrinde bağımsızlığını ilan etmekle birlikte devletin asıl kurucusu Sebük Tigin'dir. Devlet ismini kurduğu şehir olan Gazne'den almıştır.

GAZNELİLER (963-1187)

- Samanoğullarının Herat Valisi Alp Tigin Gazne şehrinde bağımsızlığını ilan etmekle birlikte devletin asıl kurucusu Sebük Tigin'dir. Devlet ismini kurduğu şehir olan Gazne'den almıştır.

- Kalaç Türkleri'ne dayanmakla birlikte devletin içinde Gurlular, Afganlılar ve Hindular da yaşamakla çok uluslu bir devlet özelliği göstermişlerdir.

- En parlak dönemleri Gazneli Mahmut dönemidir. Gazneli Mahmut Abbasi Halifesi'ni Şii Büveyhoğulları tehlikesinden kurtarmıştır. Bu hizmetine karşılık halife Gazneli Mahmut'a "Sultan" unvanını vermiştir. Böylece Sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdarı Gazneli Sultan Mahmut olmuştur.

- Karahanlılarla birlikte Samanoğulları Devleti'ne son vererek sınırlarını Buhara, Horasan, Herat yörelerinde genişletmiş, Horasan'a girmek isteyen Selçukluları engellemiştir.

- Yaptığı 17 sefer ile Kuzey Hindistan'ı topraklarına katarak İslamiyet'in Hindistan'da yayılmasını sağlamıştır.

Dandanakan Savaşı:

Sultan Mahmut'un ölümü üzerine yerine geçen oğlu Sultan Mesut'un, Nişabur'u ele geçiren, Horasan'a yerleşmek isteyen Selçuklu Türkleri ile yaptığı savaştır. Gazneliler yenilmiştir. Bu savaş, Gazneli Devleti'nin yıkılışını hızlandırırken, Selçuklu Devleti'nin kuruluşunu sağlamıştır.

- Gazneli Devleti, Afgan asıllı Gurlular tarafından yıkılmıştır.

KÜLTÜR VE UYGARLIK

Devlet Teşkilatı:

Devletin hükümdar ailesinin ortak malı anlayışına dayalı Türk Devlet anlayışının aynen sürdürüldüğü görülmüştür. Gazneli Hükümdarları Gazneli Mahmut'tan itibaren "Sultan" unvanını kullanmışlardır. Merkez yönetiminde ise Karahanlılar ve Selçuklularda olduğu gibi "Divan" örgütü önemli yer tutmaktaydı.

Ordu:

Gaznelilerin ordu teşkilatları da diğer Türk-İslam devletlerine benzemektedir. Orduları;

Dil ve Edebiyat:

Farklı toplulukları ve kültürleri bünyesinde barındıran Gaznelilerde Arap ve İran (Fars) kültürünün etkileri fazlaca görülmüştür.

- Sarayda ve halk arasında Türkçe konuşulduğu halde resmi ve Edebiyat dilleri Farsça, bilim dili ise Arapça'dır.

- Bu dönemden kalan eserler arasında Firdevsi'nin Gazneli Sultan Mahmut'a sunduğu "Şehname" adlı eseri oldukça ünlüdür.

Hukuk:

Karahanlılarda olduğu gibi Şer'i ve Örf'i Hukuk kuralları geçerlidir.

Ekonomi:

Horasan ve yörelerine egemen olan Gazneliler tarım alanında olduğu gibi "İpek Yolu" sayesinde ticaret hayatında da ileri gitmişlerdir.

Sanat:

Gaznelilerde mimari, ağaç direkli, ahşap düz çatı biçimindedir. Camiler, Medreseler ve Türbeler yapmışlardır.