Gezi yazısı (seyehatname) türünün özellikleri

Gezilip görülen yerlerin, oralardaki gelenek ve göreneklerin, doğal ve tarihî güzelliklerin, kültürel unsurların, insanların yaşantılarının sanatsal bir anlatımla kaleme alındığı metinlere gezi yazısı (seyahatname) denir. Yaşanılan çevrenin dışına çıkma, farklı yerleri görme arzusu insanın doğasında vardır. Gezi yazıları işte böyle bir arzunun ürünüdür.

Gezi yazısı, hem bilgi verme niteliği taşıyan hem de kişisel hayatı konu alan bir metin türüdür. Okuyucu, gezi yazısını okuyarak görmediği bir yerin gelenek ve görenekleri, doğal ve tarihî güzellikleri, kültürel unsurları vb. hakkında bilgi sahibi olurken bu metinlerden sanatsal zevk de alır.

• Gezi yazılarında, görülen yerlerin, yazarın dikkati ile anlatılması esastır. Yazar gezi yazısını gözlem, izlenim,
• inceleme ve bilgileri bir araya getirerek yazar.
• Gezi yazarı, gördüğü her şeyi yazmaz; eserini seçici bir bakış açısıyla kaleme alır.
• Gezi yazıları ilgi çekici nitelik taşır ve okuyucuda anlatılan yerleri gezip görme merakı uyandırır. Yazar, gezdiği yere özgü ayrıntıları öne çıkararak yazısını ilgi çekici kılar. Bu ise iyi bir gözlemle sağlanır.

Coğrafya kitaplarında, ansiklopedilerde ya da bir yeri tanıtmak amacıyla hazırlanan broşürlerde yer alan gezi yazıları ilgi çekici olmayabilir çünkü bu yazılar, kuru bilgilerin aktarılmasıyla oluşturulur.

• Yazar, gezi yazısına gözlem ve izlenimlerine bağlı olarak yorumunu da katar.

Aynı yeri gezen farklı yazarların gezi yazılarının birbirine benzememesinin sebebi, eserlerini kişisel seçicilik, bakış açısı ve anlatımla kaleme almalarıdır.

• Gezi yazılarında anlatılanlar hayal ürünü değil, gerçektir. Gezilip görülen yerler gerçekte olduğu gibi anlatılır.
• Gezi yazılarında bilgi, gözlem ve izlenimler belli bir düzene bağlı olarak anlatılır. Yazar, gezi yazısını paragraflar, alt başlıklar ve bölümler şeklinde oluşturup bu parçaları birbirine bağlayarak metne bütünlük kazandırır.
• Gezi yazılarında öyküleyici, betimleyici, açıklayıcı ve söyleşmeye bağlı anlatım türleri kullanılır.
• Gezi yazılarında dil, farklı işlevlerde kullanılabilir: göndergesel işlev, heyecana bağlı işlev, alıcıyı harekete geçirme işlevi
• Gezi yazıları açık, akıcı, duru ve yalın bir anlatımla kaleme alınır.