Nüfus piramitleri ve özellikleri

Nüfus piramitleri; nüfus miktarı, cinsiyet durumu, nüfusun yaş gruplarına dağılımı, ortalama yaşam süresi, doğum ve ölüm oranları, nüfustaki hareketlenmeler hakkında bize bilgi verir.

Nüfusun yapısını anlayabilmek için, nüfusu üç yaş grubuna ayırmak ve her bir grubun toplam nüfustaki payını bularak bunu bir üçgen grafikte göstermek daha yararlı bir yol olmaktadır. Ülke nüfuslarının yaşla birlikte cinsiyet durumlarını da çeşitli şekillerde grafik haline sokmak mümkünse de, nüfusun yaş yapısını en ayrıntılı biçimde gösterdiği için bu konuda en fazla kullanılan yöntem yaş ve cinsiyet grafikleri ya da daha bilinen adıyla nüfus piramitleridir. Nüfus piramitleri;

• Nüfus miktarı,
• Cinsiyet durumu,
• Nüfusun yaş gruplarına dağılımı,
• Ortalama yaşam süresi,
• Doğum ve ölüm oranları,
• Nüfustaki hareketlenmeler

hakkında bize bilgi verir.

Nüfus Piramiti 1

Düzgün bir üçgene benzeyen (eş kenar üçgen) bu piramit, yüksek doğum ve ölüm oranlarına sahip ülkelere aittir. Gelişmemiş ülkelerin nüfus piramitidir. Sanayi Devrimi öncesi toplumların çoğu bu piramit örneğini yaşamıştır. Günümüzde ise Bangladeş, Çad, Mozambik, Etiyopya, Sudan, Afganistan, Somali gibi yüksek doğum ve ölüm oranlarının yaşandığı ülkelerde görülmektedir.

Nüfus Piramiti 2

Kenarları içe çökük (iç bükey kenarlı) ikinci piramit özellikle 0–5 yaş grubundaki ölüm oranlarının düşmeye başladığı, buna karşılık doğum oranlarının yüksek kaldığı ülkelerin tipik piramididir. Gelişmekte olan ülkelerin nüfus piramitidir. Bu tip Türkiye, İran, Nijerya, Meksika ve Peru gibi gelişmekte olan ülkelere özgüdür.

Nüfus Piramiti 3

Doğurganlık oranında dikkati çeken hızlı bir düşüşün olduğu yerlerdeki durumu göstermektedir. Bu piramit asimetrik özellik gösterir. Ekonomik gelişim hızını arttıran ülkelerin nüfus piramididir. Çin bu tür bir piramide sahip ülkedir. Benzeri piramitler Batı Avrupa ülkelerinin bir çoğunda 1930’larda meydana gelmişti.

Nüfus Piramiti 4

Arı kovanı şeklindeki bu tip piramit düşük doğum oranı (dar bir taban) ve düşük ölüm oranı (en gençten en yaşlıya doğru yaş grupları çok az belirgin) olan ülkelere aittir. Durağanlık söz konusudur. Gelişmiş ülkelerin nüfus piramitidir. İsveç, İngiltere, Danimarka, Belçika, Almanya, Hollanda gibi gelişmiş ülkeler bu tipe en iyi örneklerdir.

Nüfus Piramiti 5

Arı kovanına şeklindeki nüfus piramidine sahip ülkelerin daha sonra doğum oranlarını artırmasıyla ortaya çıkan çan şeklindeki nüfus piramididir. Nüfusun arttırılması bilinçlidir. Çan şeklindeki piramit oldukça önemli bir zaman diliminde düşük doğum ve ölüm oranları denendikten sonra doğum oranını arttıran bir özellik göstermektedir. Bu tür piramit Kanada ve ABD gibi gelişmiş ülkelere özgüdür.