Paragrafta anlam, parçada anlam, anafikir, paragrafın ana düşüncesi, paragrafın konusu başlığı, düşüncenin akışını bozan cümle sorularını çözerken nelere dikkat etmeliyiz ?
Konuya giriş yapan, konuyla ilgili cümlelerdir.
İçinde kendisinden önce bir şeyler söylendiği izlenimi veren ifadeler olmaz.
Parçada verilen diğer cümleler ile aynı doğrultudadır.
Cümlede " ama, fakat, oysa, ise, de, da, öyleyse, böylece, işte, bu nedenle, buna göre, bundan dolayı, çünkü, ayrıca, nitekim, kısaca, sonuç olarak, diyebiliriz ki, o halde, sonuçta, o, şu, onlar, şunlar, bu,bunlar…" gibi sözcükler bulunmaz. Çünkü bunlar kendinden önce başka bir cümlenin geldiğini gösterir.
Tanımlama cümleleri olabilir.
Gelişme bölümü birkaç cümleden oluşabilir.
Örnekler verilir, ayrıntıya inilir, karşılaştırma yapılır, tanık gösterilir, benzetmeler yapılır, sayısal verilerden yararlanılır. Bu cümlelerde "işte, sözgelimi, örneğin, ama, fakat,…" gibi bağlayıcı sözcüklere yer verilir.
Sonuç cümlesi parçada sözü edilenlerin bir yargıya bağlandığı cümledir.
Genelde ana fikir cümleleri bu bölümde yer alır.
Ana fikre giden, parçada anlatılan düşüncenin toplandığı sözler burada yer alır. "İşte, öyleyse, kısaca, o halde, sonuç olarak, böylece, dolayısıyla…" gibi ifadeler yer alır.
Bu tür sorularda iki paragraf bir paragraf olarak verilir ve ikinci paragrafın hangi cümle ile başlayacağı sorulur.
Bir paragraf için en az iki cümleye ihtiyaç vardır. Bu durumda ilk iki cümle ve son cümle ikinci paragrafın ilk cümlesi olamaz.
Düşünce değiştiği an ikinci paragraf başlar. Bunu da yeni bir konuya başlama veya bir konunun farklı bir yönüne değinme şeklinde görürüz.
"Düşünce değişti mi?, yeni bir düşünceye ya da konuya geçildi mi?" soruları ikinci paragrafı belirlemek için kullanılabilir.
Bu tür sorularda ya beş altı cümle verilir ve kurallı bir paragraf oluşturulması istenir ya da paragraf içindeki iki cümlenin yerinin değiştirilmesi ile paragraf bütünlüğünün sağlanması istenir.
Birbirini takip eden cümlelere ve giriş cümlesi olmayacak cümlelere dikkat edilmelidir.
Soru çözülürken giriş cümlesi bulunmaya çalışılmalı.
Cümleler arası bağlantı özelliği taşıyan sözcüklere dikkat edilmelidir.
Neden-sonuç, amaç-sonuç ilişkilerine bakılmalıdır.
Olumlu ve olumsuz cümleler kendi içinde sıralanmalıdır.
Her paragraf bir düşünceyi, bir konuyu işler.
Paragraftaki her düşünce bir ana fikri destekler.
Farklı bir düşünceyi içeren cümle düşüncenin akışını bozar.
Düşüncenin akışını bozan cümle parçadan çıkarıldığında parçanın anlam bütünlüğünde değişme olmaz.
"Düşünce değişti mi?, Konu değişti mi?, Zaman değişti mi?, Kişi değişti mi?, Yer değişti mi?, Olay değişti mi?, Genel/ özel değişti mi?, Tekil / çoğul değişti mi? Kavram değişti mi?" gibi sorular düşünce akışını takip etmemizi kolaylaştırır.
Paragraftaki cümlelerden biri soru kökünde verilir.
Bu cümle parçada hangi cümlenin yerine, hangisinden önce ya da sonra gelmesi gerektiği sorulur.
Önceki ve sonraki cümlelere dikkat edilir. Çünkü bu cümle önceki ve sonraki cümlelerin birbirine bağlayıcısıdır. Bundan dolayı bu cümlelerdeki anlam bütünlüğüne dikkat edilmelidir.
Başlık paragrafın iki veya üç cümle ile özetidir.
"Paragrafta hangi kavram var?, Kavramın hangi yönü üzerinde duruluyor?" gibi sorular paragrafın konusunu bulmak için kullanılır.
Genelde ilk cümlelerdeki kavrama dikkat etmeliyiz.
"Parçada ne üzerinde duruluyor?, Parçada ne anlatılıyor?, Paragrafta bahsedilen şey nedir?, Parçada sanatçı neyden yakınmaktadır?, Parçanın konusu nedir?" gibi sorular paragrafın konusuyla ilgilidir.
Konu birkaç kelimeden oluşabilir.
"Ne anlatılıyor?, Neyden söz ediliyor?" sorularının cevabını bulmalıyız.
Konu, yargı bildirmez.
Konu: İçerik, parçada anlatılan, üzerinde durulan, bahsedilen demektir.
"Bu parçada asıl anlatılmak istenen…, Bu parçada vurgulanmak istenen…, Parçadan çıkarılabilecek kapsamlı yargı…, Bu parçanın ana fikri?" gibi sorular ana fikri bulmaya yönelten sorulardır.
Ana fikir parçanın bir cümleyle özetidir ve genelini kapsamalıdır. Yargı bildirir.
İlk ve son cümle ana fikir olabilir.
Sanatçının görüşü ana fikirdir.
Ana fikir, net, açık, anlaşılırdır ve kesinlik taşır.
Örneklerden önce ana fikir bulunabilir.
Örneğin, mesela, sözgelimi, gibi ifadelerden önce ana fikir bulunabilir.
Bağlayıcı sözcüklerin(o halde,kısaca,böylece,sonuç olarak,işte,bu nedenle,çünkü,ama,fakat,yalnız,öyleyse,bu yüzden,aslında,önemli olan,bence, diyebiliriz ki…) bulunduğu yerde ana fikir olabilir.
Olasılık cümleleri ana fikir olmaz.
Olumsuz cümleler ana fikir olmaz.
Parçadaki bazı kelimelerin eş anlamlıları ana fikir cümlesinde bulunur.
Atasözleri, ana fikir ile ilgili ipucu verir.