Bir konuşmacı tarafından dinleyenleri heyecanlandırmak, bir fikri, bir iddiayı, bir isteği dile getirmek, bir ülküyü insanlara aşılamak ve benimsetmek amacıyla topluluk karşısında yapılan etkili, coşkulu konuşmalara söylev denir.

Söylev ( nutuk, hitabet ) nedir, söylevin ortak özellikleri, dikkat edilecek hususlar, söylev çeşitleri, tarihsel gelişimi

SÖYLEV (HİTABET, NUTUK)

Bir konuşmacı tarafından dinleyenleri heyecanlandırmak, bir fikri, bir iddiayı, bir isteği dile getirmek, bir ülküyü insanlara aşılamak ve benimsetmek amacıyla topluluk karşısında yapılan etkili, coşkulu konuşmalara söylev (hitabet, nutuk) denir. Söylev türünü daha iyi anlamak için aşağıdaki sözcüklerin anlamlarını bilmek gerekir:

Hitabet: Etkili söz söyleme sanatı.

Hatip: Topluluk karşısında etkili konuşan kimse, konuşmacı.

Söylev: Bir topluluğa düşünceler, duygular aşılamak amacıyla söylenen, uzunca, coşkulu ve güzel söz, nutuk, hitabe.

Nutuk: Söz, konuşma, söylev.

Jest: Herhangi bir şeyi açıklamak için genellikle el, kol ve baş ile yapılan içgüdüsel veya iradeli hareket.

Mimik: 1. Yüz, el, kol hareketleriyle düşünceyi anlatma sanatı. 2. Duyguları, düşünceleri belirtecek biçimde yüzde beliren kımıldanışlar, hareketler.

Vurgu: Konuşma, okuma sırasında bir hece veya kelime üzerine diğerlerinden daha farklı olarak yapılan baskı.

Tonlama: Konuşma ya da sesli okuma sırasında konunun gereğine göre sesin alçaltılıp yükseltilmesidir.

SÖYLEV (HİTABET, NUTUK) YAZILARININ ORTAK ÖZELLİKLERİ

Söylev, söz ve sesle gerçekleştirilen bir sanattır. Sözün ses ve anlam değerine dikkat edilmesi, dinleyicinin dikkatini üzerinde durulan konuya yoğunlaştırması; canlı bir söyleyiş, konuşma metninin tutarlılığı, açıklığı; ses ve hecenin söylenişine dikkat edilmesi; konuşma metninde akıcılığı bozacak ögelere yer verilmemesi gerekir.

Söylev metinleri, bir topluluk önünde yapılan konuşmaların sonradan yazıya geçirilmesiyle oluşur.

Söylevlerin temel işlevi, amacı insanları heyecanlandırmak, bir fikri, bir kanaati insanlara aşılamak ve benimsetmektir.

Söylev veren insanın duruş, jest ve hareketlerinin önemi büyüktür.

Her konuda söylev verilebilir ancak dinî, siyasî, sosyal ve askerî alanlarda verilen söylevler önemlidir.

Dinleyiciyi heyecanlandırmak, inandırmak için, inanmak ve samimi olmak gerekir; söylev veren kişinin yalın, açık ve içten olması gerekir.

Her sanat gibi söylevde de usta-çırak ilişkisi ve prova önemlidir.

Söylev metinleri dinleyicilerin zevkleri ve kültür düzeyleri, gereksinimleri dikkate alınarak oluşturulur.

Söylev, çeşitli hitaplarla başlar; söylevde ünlem cümleleri kullanılır.

Söylevin belirli bir planı vardır. Etkili ve dikkat çekici bir giriş yapılır. Gelişme bölümünde konu her türlü belgelerle detaylandırılarak örneklendirilerek dinleyiciler ikna edilmeye çalışılır. Söylevde sonuç bölümü çok önemlidir. En can alıcı nokta son söz sayılır. Bu nedenle söylev, güçlü ve heyecanlı sözlerle bitirilir.

Söylevde dil genelde alıcıyı harekete geçirme işlevinde ve heyecana bağlı işlevde kullanılır. Çünkü söylevde amaç insanları heyecanlandırmak, bir fikri, bir kanaati insanlara aşılamak ve benimsetmektir.

Söylev metinlerinde genelde söyleşmeye bağlı anlatım türü kullanılır. Ancak metnin konusuna bağlı olarak emredici anlatım, coşku ve heyecana bağlı anlatım ve destansı anlatım türlerinden de yararlanılabilir.

Söylev metinleri dinleyicilerin zevkleri ve kültür düzeyleri, gereksinimleri dikkate alınarak oluşturulur.

İnandırıcılığı sağlamak için ikna edici, samimi, açık, akıcı, duru ve yalın bir dil kullanılır.

Söylev metinlerinde bağdaşıklık (anlamsal ve mantıksal uyum), tutarlılık, ses özellikleri çok önemlidir.

SÖYLEV (HİTABET, NUTUK) HAZIRLAMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

Bilinmeyen, benimsenmeyen içselleştirilmemiş (özümsenmemiş) konularda söylev hazırlamak yapmacık söz söyleme tehlikesini beraberinde getirir.

Söylev verenin, konuştuğu konuyu çeşitli yönleriyle bilmesi, söyleyeceklerine inanması, düşüncelerini içselleştirmesi gerekir.

Anlaşılır bir dile ve iletişim akışını sağlayan bir söyleyişe ihtiyaç vardır.

Etkili ve kısa cümlelerle güven içinde söze başlamak ve hemen asıl konuya geçmek gerekir.

Dinleyici kitlesiyle sürdürülen iletişimi kesmeden konuşmanın devam etmesi gerekir.

Toplayıcı ve zihinde kalabilecek heyecanlı ve açık cümlelerle söylevin bitirilmesi gerekir.

SÖYLEV VEREN KİŞİDE BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER

Söylev veren kişinin; dinleyicilerin zevk, kültür düzeyleri ve gereksinimlerini dikkate alması gerekir. Konuşanla dinleyici kitlesinin içten, doğal, coşku ve heyecanla birleşmesi önemlidir.

Geniş bir kültür birikimine sahip olmalıdır.

Dinleyiciyi topluluğunun dikkatini konuya çekebilmek için sesini çok iyi kullanmalı, vurgu ve tonlamalara özen göstermelidir.

Söylev veren insanın duruşu, jest ve mimikleri, hareketleri çok önemlidir. Bu nedenle beden dilini etkili kullanmalıdır.

Tutarlı, açık ve akıcı konuşmalıdır; etkili, canlı ve heyecan verici bir söyleyişe sahip olmalıdır.

Akıcılığı bozacak ögelere yer vermemelidir.

Diksiyonu ve telaffuzu düzgün olmalıdır. Dilin inceliklerini iyi bilmelidir.

Anlattığı konuyu iyi bilmeli, kendinden emin olmalıdır.

Karşısındaki topluluğa hâkim olmalıdır ve güven vermelidir.

İnandırıcı olmalıdır. Bunun için her şeyden önce anlattıklarına kendi inanmalı, samimi olmalıdır. Dinleyicilerin inanmasını sağlamak için dürüst olmalı, onlara güvenmeli, empati kurabilmelidir.

En çok yapılan söylev kusurları; söyleyişte yersiz ve gereksiz vurgular, anlaşılmaz ve abartılı sözler, yersiz bağırtılardır. Söylevci bunlardan uzak durmalıdır.

İyi bir söylevci, usta hatipleri örnek alır çünkü hitabet sanatında usta-çırak ilişkisi çok önemlidir.

Söylevini vermeden önce gerekli provaları yapmalıdır.

Dinleyicileri düşündürebilmeli, onlarda ilgi uyandırabilmeli, hedeflediği davranışlar için onları harekete geçirebilmelidir.

Etkili ve kısa cümlelerle ve güven içinde söze başlamalı ve hemen asıl konuya geçmelidir.

Konuşma sırasında dinleyicilerle devamlı göz teması kurmalı, metne mümkün olduğunca az bakmalıdır.

Fikirlerini tane tane anlatmalı, hızlı konuşmaktan sakınmalıdır. Konuşmasını dinleyici kitlesiyle iletişimi kesmeden devam ettirmelidir. Söylevini konuşmayı özetleyici ve zihinde kalabilecek heyecanlı ve açık cümlelerle bitirmelidir.

KONULARINA GÖRE SÖYLEV ÇEŞİTLERİ

1. Askerî söylev: Askerleri heyecanlandırmak, coşturmak, cesaretlendirmek, bilinçlendirmek amacıyla savaşlarda kışlalarda verilen söylevlerdir. Bu konuşmalarda askerlere vatan savunmasının kutsallığı, önemi anlatılır. Savaşta teknik güç kadar manevi güç de önemlidir. Bu söylevlerde ölüm korkusunun giderilmesine çalışılır. Gazilik, şehitlik gibi manevi derecelerin üstünlükleri açıklanır. Tarihten örnekler verilerek yiğitlik duyguları harekete geçirilir.

2. Siyasi söylev: Siyasi konularda halkı etkilemek, politik görüşleri benimsetmek amacıyla millet meclislerinde, seçim meydanlarında, gösteri ve mitinglerde, radyo ve televizyon gibi yayın organlarında verilen söylevlerdir. Yaygın bir söylev türüdür. Siyasi söylevler, düşünce özgürlüğünün bir göstergesidir. Farklı siyasal görüşlere sahip kesimlerin düşünceleri bu yolla ifade edilir. Siyasi söylevler, genelde devlet adamları ve parlamento üyeleri tarafından verilir. Siyasi söylevin en güzel örneklerinden biri Atatürk'ün "Nutuk"udur.

3. Dinî söylev: Dinî konularda bilgi vermek, dinî görüşleri açıklamak, öğüt vermek, dinleyicilerin dinle ilgili duyarlılıklarını artırmak, onları bilinçlendirmek amacıyla din adamları tarafından cami, kilise, sinagog gibi ibadethanelerde verilen söylevlerdir. Hz. Muhammed'in "Veda Hutbesi", dinî söylevin önemli bir örneğidir.

4. Sosyal söylev: Toplumsal bir soruna dikkat çekmek, bir isteği dile getirmek ve kamuoyu oluşturarak bu sorunun çözümü ya da isteğin yerine getirilmesi için yetkilileri harekete geçirmek amacıyla dile getirilen söylevlerdir.

5. Hukuki söylev: Mahkemelerde görülen davalarla ilgili olarak hak ve hukuk konularında yapılan konuşmalardır. Savcıların iddianameleri, avukatların savunmaları, insanların mahkeme salonlarında kendilerini savunmaları, yargıçların yasaya dayalı konuşmaları hukuksal söyleve örnektir.

6. Akademik söylev: Bilim adamlarının, farklı bilim dallarının uzmanlarının, üniversite öğretim üyelerinin, yazarların akademik bir topluluk karşısında, kendi görüş ve bilgilerini açıklamak amacıyla yaptıkları söylevlerdir. Burada amaç, dinleyicileri duygusallığa itmek değil, onlara yeni bilgiler vermektir. Üniversite, akademi ve bilim kongrelerinin açılış törenlerinde; kültür, bilim, sanat ödüllerinin dağıtımı sırasında yapılan konuşmalar bu türe örnektir.

TÜRK VE DÜNYA EDEBİYATINDA SÖYLEV (HİTABET, NUTUK) TÜRÜNÜN TARİHSEL GELİŞİMİ

Hatiplik, insanlık tarihinin en eski sanatlarındandır. Bu sanatla peygamberler ve din adamları insanları doğru yola davet etmişler; padişahlar, krallar ve komutanlar ordularına hükmetmiş ve savaşlar kazanmışlardır.

Batı edebiyatının en önemli türlerinden biri olan söylev, eski Yunanistan ve Roma'da çok gelişmiştir. Dünyanın en ünlü söylevcileri, eski Yunan edebiyatında Demosthenes, Latin edebiyatında Cicero'dur. Fransız edebiyatında, dinî söylev alanında rahip Bossuet'tir. Fransız Devrimi yıllarında, siyasi söylev alanında Mirabeau, Danton, Robespierre bu türün önemli temsilcileri olmuştur.

Türk Edebiyatında Bilge Kağan'ın Köktürk Yazıtları'nda Türk milletine seslenişi ilk söylev örneği kabul edilmektedir. Ömer Naci ve Hamdullah Suphi Tanrıöver II. Meşrutiyet Döneminde yetişmiş önemli hatiplerdir. Millî Mücadele Döneminde Halide Edip Adıvar ve Mehmet Akif Ersoy önemli söylevcilerdendir. Rıza Tevfik Bölükbaşı, Süleyman Nazif, Behçet Kemal Çağlar, Selim Sırrı Tarcan, Osman Bölükbaşı gibi siyasi kimliği olan kişiler de başarılı söylevcilerdir. Fazıl Ahmet Aykaç , Hamdullah Suphi Tanrıöver, Necip Fazıl Kısakürek ve Osman Yüksel Serdengeçti'nin kültürel ve sosyal içerikli söylevleri vardır.

Türk edebiyatının en ünlü söylevcisi Atatürk'tür. Atatürk'ün 15-20 Ekim 1927 tarihlerinde Cumhuriyet Halk Partisi İkinci Kurultayı'nda 36.5 saat boyunca okuduğu "Nutuk"u, "Gençliğe Hitabe"si ve Cumhuriyet'in 10. yılında okuduğu "10. Yıl Nutku" söylev türünün önemli örnekleridir.

Hamdullah Suphi Tanrıöver'in söylevleri "Dağ Yolu" isimli eserde toplanmıştır.

  • Yazı Etiketleri :
  • hitabet
  • nutuk
  • Hatip
  • jest
  • mimik
18. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri
Yazıyı Oku

18. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri

17. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri
Yazıyı Oku

17. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri

16. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri
Yazıyı Oku

16. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri

19. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri
Yazıyı Oku

19. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri

15. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri
Yazıyı Oku

15. yüzyıl edebiyatı genel özellikleri, şairleri ve eserleri, nesir yazarları ve eserleri

Dini - tasavvufi halk şiiri ve türleri
Yazıyı Oku

Dini - tasavvufi halk şiiri ve türleri

Menu