Başlangıçtan İslamiyetin kabulüne kadar geçen dönemde bilinen en önemli yazılı eserler, 8. yüzyıla aittir. Bundan önceki devirlerde, sözlü bir edebiyatın bulunduğu kesindir. Bu devrelerde oluşmuş, kuşaktan kuşağa aktarılarak varlığını sürdürmeye çalışmış bu edebi ürünlerin çoğu, zamanında yazıya geçirilmediği için kaybolmuştur. Bilinenlerse çeşitli ulusların kaynaklarında yazıya geçmiş olanlar ve unutulmadan yazıya geçirilebilenlerdir.
Orjinali | Günümüz Türkçesi |
---|---|
Tegme çeçek üküldi Bokuklanıp büküldi Tügsin tügün tügüldi Yazlıp yana yörgeşür Kızıl sarıg arkaşıp Yipgin yaşıl yüzkeşip Bir birgerü yörgeşip Yalnuk anı tanlaşur |
Çeşit çeşit çiçek bir araya geldi Tomurcuklanıp boyunları büküldü Düğüm gibi düğümlendiler Açılıp yine birbirine sarmaşırlar Kızıl sarı ardı sıra yerden bitiyor Mor ile yeşil yüz yüze geliyor Birbirine sarılıyor Bunu gören insan hayran oluyor |
Menin bile keneşti Bilgi mana tengeşti Eren bile sünişti Alplar başın ol yuvar Udu barıp sondadı Tegre turup andıdı Saçın kıra mendedi Arjulayu er avar |
Bana danıştı Bilgi benimle denkleşti Askerlerle süngüleşti Yiğitlerin başını o yuvarlar Ardı sıra gidip kovaladı Etrafını kuşatarak pusuya yattı Saçların yolup kopardı Çakallar gibi insanın çevresini sarar |
İdimni öger men Biligni yüger men Könülni tüger men Erdem üze türlünür Yarattı yaşıl çeş Savurdu ürün kaş Tizidi karakuş Tüngün üze yörgenür |
Tanrımı överim Bilgiyi toplarım Gönlümü (nefsimi) bağlarım Erdem üzerine dürülür Yeşil tukuvaz(ı) (gökleri) yarattı (Üzerine) taşları (yıldızları) serpiştirdi Karakuş(u) (Jüpiter) bunlar arasına dizdi Gece gündüz üzerine döner |
Aklar bulup örlep kökirep Alkuka mu kar yağdurur Ak bir saçlıg karı anam Açıyu mu yaşların akıdur |
Ak bulutlar gürleyerek kükreyerek Hep mi kar yağdırır Ak saçlı ihtiyar anam Acıyarak mı yaşlarını akıtır |
Kalgançı çak kelerde Tengri temir bolup kalar Yer, yes bolup kalar Kaan kaanga kapçıgar |
Dünyanın sonu geldiğinde Gök demir olur kalır Yer bakır olup kalır Kağan kağanla kapışır |