Türkiye (Anadolu) Selçukluları Devletinin hangi dönemlerde kimler tarından yönetildiği ve dönemlerin özellikleri.
- Anadolu Fatihi olarak tarihe geçen Kutalmış oğlu Süleyman Şah tarafından başkent İznik olmak üzere kurulmuştur.
- Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah, Süleyman Şah ile kardeşi Mansur arasındaki kavgada Porsuk komutasında gönderdiği ordu ile Süleyman Şah'ı desteklediği gibi 1077 de Süleyman Şah'a hükümdarlık unvanı veren bir de ferman göndermiştir. Ayrıca Abbasi halifesi de gönderdiği "menşur" ile Süleyman Şah'ın hükümdarlığını onaylamıştır. Süleyman Şah egemenliğin sembollerinden olan "Hutbe'de" Halifenin ve Melikşah'ın adını okutarak bağlılığını göstermiştir.
- Bizans'a karşı elde ettiği başarılar ile Marmara Bölgesi'ni boğazlara kadar ele geçirmiş İmparatorla İstanbul Boğazı'nı sınır kabul eden bir antlaşma imzalamış, batı sınırını güvenceye almıştır.
- Süleyman Şah'ın Antalya, Adana, Tarsus, Antep ve Antakya'yı alması, Halep'e yönelmesi, Melikşah'ın kardeşi olan Suriye Selçuklu Sultanı Tutuş ile aralarının açılmasına ve savaşmalarına neden olmuştur. Süleyman Şah bu savaşta yenilmiş ve ölmüştür. Mezarı Suriye'de ki "Caber Kalesi'nde Türk Mezarı" olarak tanınmaktadır.
Lozan Antlaşması'na göre Süleyman Şah'ın mezarının bulunduğu Suriye'deki Caber Kalesinin Türk toprağı sayıldığını ve Türk askeri tarafından korunmaktadır.
Caber kalesi'nin Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Caber Kalesi'nin Türkiye sınırları dışında bulunan tek Türkiye toprağı olmuştur.
- Melikşah'ın ölümü üzerine serbest kalan I. Kılıç Arslan Anadolu'ya gelerek babası Süleyman Şahın ölümünden itibaren boş kalan tahta İznik'te çıkmış ve karışıklıkları önlemiştir.
- İstanbul'un fethi konusunda kayınbabası Çaka Bey'le anlaşmış ancak Bizans entrikaları sonucu Çaka Beyi öldürtmüştür.
- Malatya kuşatması sırasında I. Haçlıların Anadolu'ya girdiğini gören I. Kılıç Arslan, Haçlılarla savaşmış ancak kalabalık Haçlı kuvveti karşısında başarılı olamamıştır. Başkent İznik'i boşaltarak Konya'ya taşımıştır. Haçlıların Kudüs'e ulaşmalarını önleyememiş ise de onlara ağır kayıplar verdirmiştir.
- Danişmentlilerden Malatya'yı alan I. Kılıç Arslan Musul yüzünden Büyük Selçuklu ordusu ile savaşmış ancak yenilmiş, Habur Irmağı'nda boğularak ölmüştür.
I. Kılıç Arslan'ın Hutbeyi Büyük Selçuklu Sultanı adına okutmayıp kendi adına okutmakla Büyük Selçuklu Sultanlığı'nın egemenliğini kabul etmeyerek bağımsızlığını ilan etmiştir.
- Babası I. Kılıç Arslan'ın ölümü üzerine uzun süre boş kalan tahtı Danişment Melik Gazi'nin yardımı ile ele geçirmiştir.
- Bizanslılara karşı başarılı savaşlar yapmıştır.
- Danişmentlilerin taht kavgasından yararlanarak Ankara, Çankırı, Elbistan ve Kastamonu'yu alarak sınırlarını genişletmiştir.
- Anadolu'ya giren II. Haçlı kuvvetleri ile karşılaşmış, Alman İmparatorunu ve Fransa Kralı'nı yenmiştir. Anadolu'dan geçemeyen Haçlılar Antalya'dan Suriye'ye oradan Kudüs'e ulaşabilmişlerdir.
- 11. Yüzyılın sonlarından 13. yüzyılın sonlarına kadar (1096 - 1270) dini, siyasi ve ekonomik nedenlere dayalı olarak batıdan - doğuya doğru yapılan seferlere "Haçlı Seferleri" denmiştir.
Bu seferlerin farklı Avrupalı ulusların Hıristiyanlık inanışının öncülüğünde Türk-İslam dünyasına karşı yapıldığından "Haçlı Seferleri" denilmiştir.
Bu seferlere katılanların silahlarına ve giysilerine "haç" işareti taktıklarından dolayı da "Haçlı Seferleri" denilmiştir.
- Kardeşi Şahin Şahın çıkardığı taht sorununu çözmüştür.
Haçlı Seferleri'nin Türkler üzerindeki etkisinden yararlanmak amacı ile Türkleri, Anadolu'dan tamamen atmak isteyen Bizanslıları Miryakefalon (Sandıklı - Çivril yöresinde) Savaşı'nda ağır bir yenilgiye uğratmıştır. Bu zafer;
Bu zaferden sonra Avrupalıların Anadolu'ya "Türk Yurdu" demişlerdir.
- III. Haçlı Seferi'nde Anadolu'ya giren Alman İmparatoru'na ağır kayıplar verdirdi,
- Bizans tehlikesini atlattıktan sonra Anadolu Türk birliğini sağlamak amacı ile "Danişmentler Beyliğine" son vermiştir,
- Yaşlılığını ileri sürerek eski devlet geleneğine uyarak devleti 11 oğlu arasında paylaştırmış ancak onların taht kavgalarını görerek ölmüştür.
- II. Kılıçarslan'ın ölümü üzerine tahta çıktı ise de kardeşleri onu tanımayarak taht kavgasına giriştiler ve Rükneddin Süleyman Şah tahtı ele geçirmiş, I. Gıyaseddin de Bizans'a sığınmak zorunda kalmıştır.
- Kardeşlerinin yarattığı taht sorununu çözmüştür,
- Bizans'ı vergiye bağlamıştır,
- Kilikya (Çukurova) Ermeni Krallığı'nı yeniden egemenlik altına almıştır,
- Erzurum'u ele geçirerek Saltuklular Beyliği'ne son vermiştir,
- Ölümü üzerine Bizans'a sığınan I. Gıyaseddin 2. kez tahta çıkmıştır.
- IV. Haçlıların İstanbul'u ele geçirmeleri üzerine kurulan Trabzon İmparatorluğu'ndan Samsun yörelerini alarak Karadeniz ticaretini güvence altına almıştır,
- İznik Rum İmparatorluğu'ndan Antalya'yı almış ve denizciliğe yönelmiş, Venediklilerle ilk uluslar arası ticaret antlaşmasını imzalamıştır,
- İznik Rumları ile yaptığı savaşı kazanmış ancak savaş alanını gezerken bir askerin saldırısı sonucu ölmüştür.
- Kardeşlerinin taht için çıkardıkları isyanı bastırmıştır,
- Trabzon Rum İmparatoru'nu vergiye bağlamış ve Sinop'u fethetmiştir,
- Çukurova (Kilikya) Ermeni Krallığı'nı, Artuklu ve Erbil Beyliği'ni egemenliği altına almıştır,
- Eyyubi seferi sırasında ölmüştür.
- I. Alaeddin dönemi Anadolu Selçukluları'nın her bakımdan en parlak dönemi olmuştur,
- Yaklaşan Moğol (İlhanlı) tehlikesine karşı bir yandan önemli şehirlerinin surlarını onartırken diğer yandan Eyyubilerle işbirliği yapmış, Moğollarla iyi ilişkiler kurmuştur,
- Bugünkü Alanya'yı (Kalonoros - Alaiye) fethetmiş, tersane yaptırarak denizciliğie önem vermiştir,
- Trabzon'u kuşatmış ise de fethedememiştir,
- Kırım'daki "Suğdak"ı ele geçirerek İpek Yolu'nun Karadeniz'e açılan önemli kapısına sahip olmuş, Kıpçak Beylerini ve Rus Knezlerini egemenliği altına almıştır.
- Artukluların Harput Kolu'na son vermiş, Mengücekler Beyliği'ni ortadan kaldırarak Türkiye Selçukluları döneminde Anadolu Türk birliğini tam olarak sağlamıştır.
- Moğolların (İlhanlıların) önünden çekilerek Doğu Anadolu'ya gelen Harzemşahların Selçuklularla anlaşma yerine "Ahlat"ı almak istemeleri, Erzurum Melikini I. Alaeddine karşı desteklemesi üzerine I. Alaeddin Eyyubilerle anlaşarak Harzemşahları Yassı Çemen Savaşı'nda ağır bir yenilgiye uğratmışlardır.
Yassı Çemen Savaşı'ndan kısa bir süre sonra Celalettin Harzemşah'ın ölümü (1231) üzerine Harzemşahlar Devleti yıkılmıştır.
- Selçukluların başarısından tedirgin olan Eyyubileri Harput yakınlarında yenmiş, Eyyubilere karşı büyük bir sefer hazırlığı içinde iken zehirlenerek öldürülmüştür.
- Siyasi dehası ile kendi döneminde Moğolların Anadolu'ya girişlerini önlemiştir.
- Veziri Saadettin Kopek'in etkisi ile birçok değerli devlet adamını öldürtmüş, izlediği yanlış politika yüzünden ülkede huzursuzluklara ve güvensizliklere neden olmuş, Türkiye Selçukluları'nda gerileme dönemi başlamıştır.
- Moğol (İlhanlı) baskısı üzerine Anadolu'ya gelen Türkmenler ekonomik sıkıntıya düşmüşlerdi. Bu durumdan yararlanan Türkmen Şeyhlerinden Baba Ishak Güneydoğu Anadolu'da isyan çıkarmış, isyan güçlükle bastırılabilmiştir. Bu olay Selçuklu ordusunun yıpranmasına yol açmış, devletin güçsüzlüğü ortaya çıkmış, Anadolu kapılarına dayanan Moğolların Anadolu'ya girişlerini kolaylaştırmıştır.
- Moğolların (İlhanlıların) komutanı Baycu Noyan, Baba Ishak Ayaklanması'nın Selçuklular üzerindeki olumsuz etkisini fırsat bilerek harekete geçmiş, Erzurum'u alarak Sivas yakınlarına kadar gelmiştir. Kösedağ (Sivas'ın doğusunda Zara - Suşehri arası) denilen yerde Selçuklu ordusu yenilmiştir. Türkiye Selçukluları için bir dönüm noktası olarak nitelendirilen bu savaş sonunda;
Osmanlı Sultanı Yıldırım Bayezıd ile Timur arasında yapılan Ankara Savaşı'nda (1402) Yıldırım'ın yenilmesi sonunda "Anadolu Türk Birliği" bozulmuştur.
II. Gıyaseddin'in ölümünden sonra başlayan taht kavgalarından yararlanan Moğollar, Anadolu üzerindeki baskılarını daha da arttırmışlardır. Selçuklu Vezirlerinden Muiniddin Pervane Moğollara karşı Memlüklerden yardım istemek zorunda kalmıştır. Memlük Sultanı Baybars, Anadolu'ya gelerek Elbistan yörelerinde Moğolları yenmiş Kayseri'ye girmiş, ancak Anadolu'dan yardım alamadığı için Mısır'a geri dönmek zorunda kalmıştır. Bu olay Moğolların Anadolu üzerindeki baskılarını daha da artırmıştır. II. Mesut'un 1308 de ölümünden sonra tahta "Selçuklu soyundan" hiç kimse çıkarılmamıştır. Moğolların Anadolu'yu merkezden gönderdikleri valiler (Timurtaş Paşa) ile yönetmeye başlamaları ile Türkiye (Anadolu) Selçuklu Devleti 1308 de yıkılmıştır.