Türkiye'de buzulların oluşturduğu yer şekilleri

Son jeolojik zamanda dünya genelinde büyük iklim değişimleri yaşandı. Bu iklim değişimine bağlı olarak, buzul çağları meydana gelmiştir. Özellikle son buzul çağında, Türkiye'deki yüksek dağlar, buzullarla kaplanmıştır.

Son jeolojik zamanda dünya genelinde büyük iklim değişimleri yaşandı. Bu iklim değişimine bağlı olarak, buzul çağları meydana gelmiştir. Özellikle son buzul çağında, Türkiye'deki yüksek dağlar, buzullarla kaplanmıştır. Buzullaşma olayı güneşlenmenin daha az olduğu dağların kuzeye bakan yamaçlarında etkili olmuştur. Diğer yandan Türkiye'de, karasallığa bağlı olarak, buzullaşmanın meydana geldiği yüksekliklerde farklılıklar görülmektedir. Çünkü, yaz döneminde Anadolu'nun iç kısımlarında aynı yükseklikte olan dağlar, kıyı bölgelerindekilere oranla daha fazla ısınmaktadır. Bu durum, iç bölgelerimizde buzullaşma sınırının yükselmesini sağlamıştır. Ayrıca, kıyı bölgelerimizdeki dağlar, iç bölgelerimize nazaran daha fazla kar yağışı aldığı için, buzullaşma da daha fazla gelişmiştir. Bundan dolayı, kıyı dağlarında 2200 metre civarında oluşan buzullaşma, iç bölgelerimizde özellikle Doğu Anadolu dağlarında 2500 - 3000 metrenin üzerine çıkmıştır. Türkiye'de buzul çeşitlerinden takke buzulu, sirk buzulu, vadi buzulları görülür.

Türkiye'de vadi ve sirk buzulları görüldüğü için; bu buzulların oluşturduğu tekne vadiler ve sirk çukurlukları görülür. Sirk çukurluklarından bazıları su ile dolarak sirk göllerini meydana getirmiştir. Buzul Dağı (Hakkâri) üzerinde birçok sirk gölü vardır. Buzul şekillerine; Toros Dağları sisteminde, batıdan doğuya doğru Bey Dağları, Sultandağları, Geyik, Barla, Davras ve Dedegöl, Aladağlar, Bolkar, Bingöl, Buzul (Cilo) ve Sat Dağları'nda; Doğu Karadeniz Bölümü'nde Kaçkar, Giresun, Yalnızçam ve Mescit Dağları'nda; Kuzeydoğu ve Doğu Anadolu'da, Erzurum'un kuzeyinde Mescit ve Yalnızçam Dağları'nda, Süphan, Ağrı ve İç Anadolu'da Erciyes Dağı ile Marmara Bölgesi'nde Uludağ'da rastlanır. Günümüzde üzerinde buzul olan (aktif buzul) dağlarımız; Kaçkar, Ağrı, Buzul (Cilo), Erciyes ve Bolkar Dağlarıdır.

Erciyes Dağı'nın yüksek kesimlerine ve Süphan Dağı'nın kraterine yerleşen buzullar, sirkler ve tekne vadiler meydana getirmiştir. Bu dağda Hızır Gölü adında bir buzul gölü bulunmaktadır. Ağrı Dağı çok yüksek olmasından dolayı, Türkiye'nin en büyük takke (şapka) buzulu gelişmiştir. Buzullar hareketleri sırasında yumuşak kayaları kolayca koparıp taşırken, sert kayaların ancak yüzeylerinde sıyırma, çizme ve cilâlama yapar. Böylece sert kayalar kabartı şeklinde kalarak hörgüç kayaları meydana getirirler. Kuzey Anadolu Dağları'nda buzullar tarafından yüzeyi, cilâlanmış ve çizilmiş birçok kayalık alan vardır. Buzullar eğim doğrultusunda hareket ederken taşıdıkları materyalleri erimeye başladıkları yere kadar götürür ve burada biriktirir. Bu tür yığınlara moren adı verilir. Türkiye'de, buzulların biriktirme şekillerinden biri olan morenlere tekne vadilerin önünde rastlanır; ancak bunlar pek yaygın değildir. Çünkü, morenlerin çoğu akarsularla taşınmışlardır.