Örnek sav metinleri ve açıklamaları

Savlar, günümüzdeki adıyla atasözleri, Türk ulusunun uzun geçmişi boyunca biriktirdiği yaşam deneyimlerini içeren özlü sözlerdir.

Savlar, günümüzdeki adıyla atasözleri, Türk ulusunun uzun geçmişi boyunca biriktirdiği yaşam deneyimlerini içeren özlü sözlerdir. Dünyadaki bütün uluslarda görülen, kimi benzerlikler de taşıyan atasözleri, geçmişteki kuşakların yüzyıllar boyunca edindiği görgüyü, deneyimleri gelecek kuşaklara aktaran birer kalıt olarak düşünebilir.

Savların büyük bir bölümü şiirin ahenk ögelerinden, ölçü ve uyaktan yararlanılarak söylenmiştir. Türklerin saptanmış en eski savları Kaşgarlı Mahmut'un Divan ü Lügati't Türk adlı yapıtındadır.

Tabloda verilen sav'ların açıklamaları

1. Bir işin yapılabilmesi için, önce gerekli koşulların hazırlanması gerektiğini belirten bu savın ikinci bölümünde,
eski Türklerin bozkır yaşamında büyük yeri olan savaşta yardımlaşmanın önemi anlatılmıştır.

2. Bu savda, kişinin haddini bilmesi, kendi yeteneklerinin ayrımında olması gerektiği bildirilmektedir. Başından büyük işlere kalkışan kişi, tıpkı "yiğit"le boy ölçüşmeye kalkan kimse gibi yenilip düş kırıkılığına uğrayacaktır. Bu savda, aynı zamanda, güce ve yetkiye saygı da öğütlenmektedir.

3. Aç insan önüne ne konursa yer; yemek ayırt etmeye hakkı yoktur. Tok insan ise, ilgisi midesinden çevreye döndüğü için düşünmeden konuşur, dedikodu yapar.

4. Mezarlıkta ev yapılmaz; çünkü mezarlık, yalnızca ölülerin gömüldüğü bir yerdir. Gevşek toprakta av yapılmaz; çünkü avı izlerken avcının adım atışıyla kalkan toz, kendisini ele verir. Bu savda, bir işin yerinde ve gereken koşullar sağlandıktan sonra yapılırsa başarılı olacağı anlatılmaktadır.

5. Bu sav güzel (iyi, erdemli) kişi herkesin kıskançlığını çeker, dedikodu konusu olur, anlamında kullanılmıştır.
Günümüzde de aynı anlama gelen "Meyveli ağacı taşlarlar." atasözü vardır.

6. Kişinin tek toplumsal güvencesinin oğlu olduğunu, bozkır yaşam biçiminin bakış açısını yansıtan bu sav, insana örnek olarak da atı alması yönünden atlı bozkır kültürünü de yansıtmaktadır. Eski Türklerde yalnızca bir baba değil, kağan da ölmeden önce işleri ve sorumlulukları oğulları arasında pay ederdi.

7. Öç almanın bir acıyı dindiremeyeceği, tersine daha çok artmasına yol açacağını belirten bir savdır, kin gütmenin hiçbir derdin çözümünde etkili olmayacağı düşüncesini yansıtmaktadır.

8. İki iş bir arada yapılırsa, ikisinden de hayır gelmez. En iyisi işleri planlayıp ve sıraya koyup yapmaktır. Başarıya
ancak böyle ulaşılır. Günümüzde aynı anlamda olan atasözlerinden biri de "İki karpuz bir koltuğa sığmaz."dır.

9. Bu sav, kişinin hiçbir zaman kendi kusurlarını görmediğini, başkalarının doğal özelliklerini bile kusur sayarak eleştirdiğini belirtmektedir. İnsan önce başkalarına göre kendisinde kusur sayılan özellikleri değiştirmeli,sonra başkalarının kusurlarını görmeli ve eleştirmelidir. Günümüzde bu anlamı veren atasözü: "Kendi gözündeki merteği görmez, başkasının gözündeki çöpü görür."

10. Bu savda tembellik ve üşengeçlik biraz da alaylı bir dille betimlenmiştir. Üşengeç bir insana en kolay bir iş bile zor gelir. "Üşenenin oğlu kızı olmaz." atasözümüz de aynı anlamı vermektedir.